Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
zasprawąprzywróceniarankingówpostaciczydrużynwsferzepiłkinożnej,jakoprzestrzenimasowego
zainteresowaniaiuznaniadlanowychintronizacjisymbolicznych.Pojawieniesięzmiany,zwłaszczabardziej
zaskakującej,nagłejidoraźnej(spektakularnej),niesieuznaniedlatego,ktodoniejdoprowadza,aletrwatak
długo,jakmaonamiejsce,lubwiążesięzuznanymdokonaniem,jeślipozostajeonow„pamięci
symbolicznej”,stanowiącejsednokapitałukultury,jeśliprzyjąćperspektywęsemiotycznąŁotmana.Tam,
gdzietakichzmianokresowoniemaalbogdzieniedająsięskojarzyćzkonkretnymipostaciamiwtrybie
szerokouznanym,przypisującymimfunkcjęwręczośrodkową,nietylkorzeczników,alewręczsymbolicznych
nośnikówigeneratorów,niemamechanizmukreowaniatak(wąsko)rozumianychautorytetów.Pokoleniowo
widzianaobecnośćautorytetówmożezatemwygasaćprzyograniczonejdynamicezmianyspołecznej,ale
końcaich„czasu”niedasięzadekretowaćjakofaktuhistoriozoficznego.
Żakowskiwodniesieniudonaszychrealiówwprowadzazupełnieinnysposóbdefiniowaniaautorytetu,
utożsamiającgozogniwemkapitałusymbolicznego,stabilizującymtrudnyiryzykownyprocestransformacji.
Tujestdokładnieodwrotnieniżwyżej,niemakrystalicznościanibrakukontrowersji.Jestnapięciezwiązanez
oczekiwaniemudźwignięciaciężaruodpowiedzialnościorazinstytucjonalizacjiprocesówprzemian,mogących
sięzałamać,ulecdyskredytacji,wygenerowaćbuntspołeczny,podcinającyichkorzenieiprzebieg,gdybędą
nawetkonieczniedalekieiradykalne,ajednakniedostateczniebliskoskupionenalosiepokolenianimi
dotkniętego.Autorytetywtakiejperspektywiesąkapitałemstabilizującym,anawetpacyfikującymnastroje,
manipulującymopiniąpubliczną,odsuwającymdramatyzmoceniafirmującympostępnawettam,gdziewidać
dramatycznącenęprzemian.Autorytetymająstanowić„system...amortyzacji”procesówdecyzyjnychwobec
wyzwań.Żakowskinakazuje(możetylkopostuluje?)afirmatywneocenianie
[...]roli,jakąpoduszkazrobionazówczesnychautorytetówodegraławutrzymaniuwzględnegopokoju
społecznegonaprzełomie1989i1990r.[...]autorytetysąpotężnązaporąprzedskutkamigwałtownych
politycznychuniesieńiupadków[...]są(oboksądów)kluczowymnarzędziemstabilizowaniasystemu[...]
stanowiąważnyczynnikciągłości(Żakowski,2008,s.36,38).
Zdrugiejstronypublicystadopuszcza,żeautorytety„wdramatycznejpotrzebiewzniecająspołecznytumult
powstrzymującyzagubionąwładzę”przedwpłynięciemna„rafy”rządzenia.Funkcjaostrzegania
przeciwpożarowegoorazhamulcabezpieczeństwapolitycznegomatubyćdopołączeniazprawem
dowzniecaniatumultu,choć,czytamy,niejesttonarękępolitykom,przezco
[...]nadłuższąmetędemokracjabezautorytetówniebyłabywpraktycemożliwa,[...]systemsilnych
autorytetówsłużydemokracji,państwuiobywatelom[...].Gdydemokracjasięmyliioddajewładzę
nieodpowiednimludziom,tylkosądyiautorytetymogąjąuchronićprzedautorytaryzmem(Żakowski,2008,
s.38).
UwagitesąwpisaneprzezŻakowskiegowkontekstpolskiwalkizpróbą„wymianyautorytetów”przez
konserwatywnąrewolucjęPiS-u,choćjakwidać,toniemażadnegozastosowaniadospołeczeństwaZachodu.
Gdybyuznać,żeczasautorytetówtamsięskończył,jakzadekretowałpublicysta,towświetleszerzej
traktowanejformuły,żeczasemtylkoautorytetyratujądemokrację,możnabyuznać,żenastąpiłjużkoniec
demokracjinaZachodzie,wwynikutumultuprzeciwautorytetom,aleprzecieżskądinądzudziałem
autorytetów(m.in.SartreweFrancji).
ŻakowskiuwypuklafiaskoponawianychwPolsceprób,by„zalaćautorytetyszambem”wtrybiewalki
zuznaniemichza„narzucaniejarzma”,azatemwalkiczęściscenypolitycznejispołecznejwbrew„obdarzaniu
fałszywymautorytetemzdradzieckichelit”salonowych,alezeskłonnościądokreowaniawłasnych(np.ojca
Rydzyka).Mamywskazanienabezpardonowąwalkęo„rząddusz”–walkęowładzęinarzuceniewłasnej
wizjiprzemianorazichpożądanegokierunkuisposoburealizacji,zrywalizacjąomiano„ojców,
przewodników,liderównamiaręprawdziwiewielkiegopokoleniaiwielkiegokraju”.Takaperspektywa
nakazujeŻakowskiemuzasadniczeprzeciwstawienieautorytetów,którejuż„mieliśmy”,postawom„kolejnych
pretendentów”,skłonnychdowszelkiejnikczemności.Niewidaćjednakprzenikliwościwdiagnozieautora,
żekapitałautorytetówzpoczątkutransformacjispołecznejwPolsce,został–jakpisze–„zużyty”częściowoz
winytakichmechanizmów,aczęściowo„wsposóbnaturalny”,zwłaszczażesamdostrzegatakiezjawiska,jak
„klęskaUniiWolności,gdziebyłoich[autorytetów–L.W.]najwięcej”(Żakowski,2008,s.37,38).
Najwidoczniejrozpoznanieztejperspektywygłębszychmechanizmówupadkuswoistegośrodowiska
autorytetówwykraczapozamożliwościtakuprawianejrefleksjipolitycznej.Tymczasemnależałobyraczej
upatrywaćzjawiskazużywaniasięautorytetówwtrybiewłączaniaichdojakiegośsystemuwładzy,a
dokładniejwręcztworzenia„systemuautorytetów”funkcjonalnienaużytekowejwładzy,wówczas,jakłatwo
zobaczyć,takieautorytetyprzestająbyćpostrzeganeprzezpryzmatprzymiotówwewnętrznychoraztracą
możliwośćdziałaniawsposóbwolnyodrozmaitychlojalnościiserwitutównarzeczukładuimechanizmów.
Możnanawetzaryzykowaćtwierdzenie,żeautorytetwpisanywmechanizmwładzymożedalejfunkcjonować
jakowypadkowaowejwładzy,auwikłaniewsysteminnychpowiązań(np.wramachtzw.partiietosowej,jak
