Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
dwadzieściaminutiprzeważniejestwolnaodobserwacji.Wniektórychszkołachdzieciprzyjmowanesątylkonazajęciaporanne.
Obserwacje,jakiemogąpojawićsiępodczasporannejodprawy,zwykleniesąnotowane,podobniepostępujesięwtrakcieobiadu
iprzerwynadrzemkę.Nauczycielewracajądoobserwacjidopieropodczaszajęćpopołudniowych,zakończonychkolejnąprzerwą
naświeżympowietrzu(oczywiście–jeśliaurasprzyja),poktórejdziecirozchodząsiędodomów.Wwieluszkołachniektórzy
zuczniówzostajądłużej,korzystajączdodatkowejopiekilubzajęćuzupełniających.
Każdy,zdawałobysię,typowydzieńjestwypełnionyzajęciamiwilościzaskakującej,toteżznalezienieczasunaobserwacjęstajesię
prawdziwymwyzwaniem.NauczycieleMontessorizwyklestarająsięobserwowaćpodczaspracy,jednakniejesttotakieproste–dzieci
mająwielepotrzeb.Minimum,jakiemusiwykonaćnauczyciel,toodnotowanie,którychpomocyużyłydzieci.Systemzapisuróżnisię
wzależnościodszkoły.Jednązmetodjestnaszkicowanienakartcetabelkiiopatrzeniekażdegozpólimieniemdziecka.Następnie
nauczycielwpisujepomoceużyteprzezdzieckowdanymdniu,naprzykładwrubryce„Melinda”,nauczycielodnotowuje:cylindry
dźwiękowe,tablicadododawaniaimapakontynentów.
Pewnąodmianątejmetodyjeststosowaniefiszek–pojednejdlakażdegodziecka.Innysystemwykorzystujespecjalnąlistę,
zapisywanąnakartcepapierumilimetrowego,gdziewpierwszejkolumniewypisujesięimionadzieci,anagórze,jakotytułykolumn,
widniejąpomoce.Pionowakreska,plusikółkooznaczająstopieńopanowaniadanejpomocyprzezdziecko.Pionowakreskaoznacza,
żedzieckozostałozaznajomionezćwiczeniem.Zmianakreskinasymboldodatniwskazuje,żedzieckowykonywałoćwiczenie
wielokrotnie.Otaczającepluskółkoświadczyotym,żemalecopanowałzałożeniaalboumiejętnościkoniecznedowykonaniadanego
ćwiczenia.Częstonauczycieledodająrównieżkrótkiekomentarzenatematpracydziecka.Jeszczeinnąmetodąnotowaniajest
elektronicznyzapisinformacji.
Wielunauczycielitwierdzi,żejeślinawetniemogąprowadzićobserwacjiwsposóbregularnyizgodnyzplanem,toitakdobrze
znająkażdezdzieci.Ostatecznie,częstosięzdarza,żepedagogopiekujesiędanymdzieckiemprzeztrzyczynawetczterylata.Wraz
zupływemczasunauczycielpoznajecorazlepiejosobowośćdziecka,jegozainteresowania,preferencje,wyzwania,jakimstawiaczoła,
orazpostępywrozwojuinauce.Informacjąnatentematwychowawcydzieląsięzrodzicamiwczasiezebrań,organizowanychzwykle
dwarazydoroku,podczasktórychnauczycieleprezentująspecjalneraportyopostępachuczniów,tworzonenapodstawie
sporządzonychuprzednionotatekiinnychmateriałów.WielunauczycieliMontessoriprzyznajejednak,żesprawozdania
teprzygotowywanesąnabazieminimalnejilościzapisanychdanych.
Oddaćsięobserwacji
Znalezienieczasunaobserwacjęstanowiniewątpliwiewyzwanie,zktórymnauczycielMontessorimusisobieporadzić.Ajeślikwestia
znalezieniaczasujestzarazemkwestiązobowiązania?Nicwięcdziwnego,żezawszejakośudajenamsięznaleźćczasnarealizację
naszychzobowiązań.JakonauczycieleMontessorimusimyzobowiązaćsiędoobserwacji.
Byćmożewartozastanowićsięrazjeszczenadopisemnaszejpracyzdziećmi.Innymisłowy–jakiesąnaszeaktualne
zobowiązania?Czycośbyłodlanasważniejszeodobserwacji?Możemyspróbowaćobserwowaćsamychsiebieizapisywać,
nacoprzeznaczaliśmyczaspracy,możemyteżpoprosićotosamokolegów.Co,jeśliodkryjemy,żeczęśćnaszychcodziennychzajęć
stanowipoprostuodpowiedźnazależności,jakierozwinęliśmyudzieci?
Czywtakimrazienaprawdępodtrzymywaliśmydziecięcąniezależność?Zgodniezcytatemotwierającymrozdział,Montessori
zdefiniowałarolęnauczycielawkategoriachprzygotowywaniaotoczeniaichronieniawolnościkażdegozdzieci.Powtórzmyraz
jeszcze:
Ztegowłaśniepowodupowołałamdożyciaszkołę,wktórejdziecimogąoddawaćsięswoimzajęciomwsposóbspontaniczny,podczasgdynauczycielzadowalasię
roląobserwatora[...].Imdalszyrozwójdzieci,tymwiększakonieczność,bynauczycielograniczyłswojąrolęjedyniedoobserwacji(Montessori,1923/1979,s.101).
NancyRambusch,założycielkaAmericanMontessoriSociety(AmerykańskieStowarzyszenieMontessori),podkreślałakonieczność,
zajakąuważałaprzemianęnauczycieliwbiegłychobserwatorów:
Jeślizadaniemnauczycielajestumożliwićkażdemuzdziecinaukęijeślikażdedziecko,zgodniezeswąnaturą,mainnepotrzebyiodrębnyplanrozwoju,
tonauczycielniemógłbydziałaćskutecznie,niemającwpamięcinieskończonejliczbyzmiennychwzachowaniudziecka.ZgodniezzasadąMontessori:nauczyciel
niezdolnydoobserwacjiniemógłbyuczyć(Rambusch,1978,s.15).
AbypozostaćwzgodzieztradycjąifilozofiąMontessori,nauczycielpowinienodnotowywaćrozwójdziecka,jegopostępywnauce
irodzajzainteresowań,atakżestopieńdopasowaniaprzygotowanegouprzedniootoczenia.Nauczycielepowinnirównieżodnotowywać
poziomkoncentracjiwklasie,schematporuszaniasiędzieciposali,wybory,jakichdokonują,przyjaciół,którychsobiedobierająoraz
wyzwania,którymmusząstawićczoła.Jesttojednakzaledwiepocząteklistymożliwychtematówobserwacyjnych.
ChociażobserwacjajestpodstawowąmetodąbadawcząMontessori,zmagałemsięzniąprzezlata.Mimopodjętegozobowiązania,
niemogłemznaleźćodpowiedniejilościczasu;niezabardzoteżpojmowałem,comiałemrobićwczasieobserwowania.Trudnobyło
dotrzećdooryginalnychwskazówekMontessori,azrozumienietego,coudałomisięodszukać,byłojeszczetrudniejsze(zob.Epstein,
1992).Choćnauczonomnie„podążaćzadzieckiem”i,wzależnościodrodzajuobserwacji,modyfikowaćmojeopartenanotatkach
prezentacje,początkowoniewiedziałemnawet,cotoznaczy.Inaczejniżwprzypadkumoichkolegówpofachu,zmoiminotatkami
łączyłamnieprzedziwna,miłosno-nienawistnarelacja.Spisywałemjewczasiestudenckichpraktyk,mniejwięcejnadziesięćlatprzed
upowszechnieniemkomputerówosobistych.Używałemmaszynydopisaniairyzcienkiego,półprzezroczystegopapieru.Pracowałem
nabazienotatek,gorączkowospisywanychwtrakciewykładówpoświęconychCodzienności,Zmysłom,Matematyce,Językowi
iKulturze.Porównywałemjeznotatkamihojnieużyczanymiprzezkolegów–absolwentówośmiuróżnychprogramówedukacyjnych
Montessori.OtwierałemwięcnaprzykładosiemróżnychzeszytównanotatkachzCodzienności,czytałemosiemróżnychopisówtego
samegoćwiczeniazprzelewaniemwody,poczympisałemswójwłasny–dziewiąty.Wmiaręjakrokakademickidobiegałkońca,
ajakompletowałemmojenotatki,nauczyłemsiędziewięciuróżnychsposobówmyciastołów,dziewięciuróżnychsposobówbudowania
wieżyzróżowychklocków,układaniakostkitrójmianowej,ustawianiabryłgeometrycznych,komodygeometrycznejitrójkątów
konstrukcyjnych.Nauczyłemsiętakżedziewięciuróżnychsposobówprezentowaniametalowychramek,szorstkichliteriruchomego
alfabetu.
Niewątpliwienauczyłemsięczegoświęcej:niebyłożadnychuniwersalnych,powszechnieuznanychsposobówposługiwaniasię
