Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ZESZYTY
NAUKOWE
UNIWERSYTETU
JAGIELLOŃSKIEGO
MCCCII
STUDIARELIGIOLOGICAZ.41
2008
WincentyMyszor
UniwersytetŚląskiwKatowicach
ŚREDNIOWIECZNARELIGIJNOŚĆLUDOWA.DUALIZM
WŚWIETLEINTERROGATIOIOHANNIS
Historiachrześcijaństwawokresieśredniowieczawskazujenadualizmprzede
wszystkimwodniesieniudoherezjikatarów.Whistoriireligiękatarówczęstokojarzy
sięzmanicheizmem,którychoćniebyłherezjąchrześcijańską(byłosobnąreligią),ze
względunawalkęantycznegoKościołazaliczanodoherezji.Interesujenasjednakro-
dzajreligijnościśredniowiecza,odwołującejsiędodualizmu,niezależnieczychodzi
oheretyków,czyheterodoksję1.Dualizmśredniowieczny,jaknasinformująźródła,
ujawniałsięnietylkowźródłachkatarów.Byłswoistymrysemreligijnościśrednio-
wiecznej,takżepozakataryzmem.Kryteriumdualizmureligijnegoiteologicznego,du-
alistycznejduchowości,obejmujeoczywiściekatarów,aletakżeinneformyśrednio-
wiecznejreligijności.
Dualizmmógłsiępojawiaćwradykalnymujęciudwuprzeciwstawnychtendencji:
podkreślaniuBożejtranscendencjiinegatywnejocenyświatamaterialnegojakoprze-
szkodywdążeniudoBoga2.Radykalneodrzuceniemałżeństwajakozwiązkuzdoczes-
nością,zpożądaniamiciała,posiadaniemziemskichbogactw3.Szerzejzaś,motyw
„ucieczkiodświata”mógłłączyćsięzodrzuceniemzłegoświata,bardziejlubmniej
radykalnejprzeszkodywżyciureligijnym4.Radykalnydualizmreligijnyiteologiczny
przeciwstawiałBoguszatanajakowładcętegoświata,niemalrównegoprzeciwnika,
albonapoziomieantropologicznymprzeciwstawiałduszęzbawionątej,któraodpadła
odBoga,duszęzbawionychigodnepotępieniaciało.Teiinnepodobnetendencjewre-
ligijnościśredniowiecznejujawniłysięnietylkowheretyckimkataryzmie,wXIIiXIII
wieku,aletakżewinnychformachreligijnościśredniowiecznej5.Wewczesnymśred-
1Polemiściśredniowieczni,walczączkatarami,wdalszymciągunazywaliichmanichejczykami.Przy-
taczanotakżecałyarsenałargumentówpolemicznychzokresupolemikizmanichejczykami.
2Por.E.Stein,Beschauung(Contemplatio)[w:]PraktischesLexikonderSpiritualität(wyd.Christian
Schütz),Freiburg1992,sp.133.
3OkołoXwiekuKościółwszczególnysposóbbroniłsakramentalnościmałżeństwa,awięcjegoświęto-
ściireligijnejwartości,przeciwdualistycznymtendencjomwascetyzmie,por.J.Weinz,EheundFamilie
[w:]PraktischesLexikonderSpiritualität,sp.256.
4F.Schumacher,Flucht[w:]PraktischesLexikonderSpiritualität,sp.387.
5Por.H.Frohnhofen,Gnosis[w:]PraktischesLexikonderSpiritualität,sp.539:„Auchinverschie-
denengeistigenStrömungenamRandedeskirchlichanerkanntenChristentumsnimmtgnostisches