Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
niowieczudualizmreligijnymógłsię„karmić”popularnymdualizmemfilozoficznym
chrześcijańskiegoplatonizmu(duszauwięzionawciele),życiespołeczne,opartenaspo-
łecznejrolimężczyzny,dualizmmógłuzasadniaćwrogościądokobietyjako„złego
stworzenia”.Ascetycznyenkratyzmmógłmiećuzasadnieniewantropologiiodwołują-
cejsiędodualizmu.
Identyfikacjęreligijnościopodłożudualistycznymmożnaprzeprowadzićjedynieza
pomocąporównaniadanychźródłowych.Najbardziejnadająsiędotegotepisma,które
powstaływdanejspołecznościreligijnejalbobyłyużywaneipodobnieinterpretowane
przezróżnedualistyczneformyreligijne.Możnaporównaćinterpretacjętekstówbiblij-
nychStaregoiNowegoTestamentu,porównaćpodobnewypowiedziteologiczne,prakty-
kireligijne.Takiestudiumprzeprowadziliuczeni,badającśredniowiecznykataryzm6.
Wszystkiebadaniahistoryków,filologówiteologówwskazują,żejakochrześcijańskie
formyreligijnościśredniowiecznejmogąbyćbranepoduwagępaulicjanie(paulikianie),
bogomiliikatarzy.Niemożnatychkierunkówuznaćzamanichejskie,jeślichodziohi-
storycznezwiązki.Przesłankąreligijnąiteologicznąmógłbybyćdualizm,gdybyuznać,
żemanichejczycy(wstarożytnościuznawanizaherezjęchrześcijańską)bylitakżechrześ-
cijanami.Bardzoważnedlaidentyfikacjichrześcijańskiejreligijnościjestto,zakogo
uważalisiebiesamizwolennicyijakiepodawaliargumentytegoprzekonania.
Doukazanialudowejreligijnościbogomiłówikatarównadajesięjedynyoryginalny
utwórnapisanywkręgubogomiłów,awkażdymrazieutwór,zktóregobogomilikorzy-
stali,aktóryznalazłsiętakżewrękukatarówizostałopatrzonyichwłasnymkomenta-
rzem.Jesttoapokryfzachowanywwersjiłacińskiej,zatytułowanyprzezwydawcęjako
InterrogatioIohannis7.Wjęzykupolskimpowstałytrzytłumaczeniategoutworu8.Ludowy
GedankengutbisheuteimmerwiederGestaltan.SolehrenetwadieKatharerim12.und13.Jahrhundertei-
nenunversöhnlichenGegensat(Dualismus)zwischenderSeeledesReinenunddervonGottabgefallenen
Welt.Endedes19.undimLaufedes20.JahrhundertsorientiertsichvorallemdieAnthroposophieRudolf
SteinersundderreingeistigorientiertengnostischenSichtdesChristentums.ImjüngsterZeitwirdgnosti-
schesGedankengutimsog.NewAgegeortet”.
6G.Rottenwöhrer,DerKatharismus,Bd.1/1i2:QuellenzumKatharismus,BadHonnef1982;Bd.
II/1i2:DerKult,diereligiösePraxis,dieKritikanKultundSakramentenderKatholischenKirche,Bad
Honnef1982;Bd.III:DieHerkunftderKatharernachTheologieundGeschichte,BadHonnef1990;Bd.IV/
1,2,3:GlaubeundTheologiederKatharer,BadHonnef1993.Zagadnieniamiszczegółowymizajęlisię
także:D.Angelow,BogomilstwowBołgarii,Moskwa1954(rosyjskietłumaczeniepracybułgarskiego
uczonego);G.Schmitz-Valckenberg,GrudlehrenkatharischerSektendes13.Jahrhunderts,München
1971;wprostpodstawoweźródładladziałaniainkwizycjizebrał:K.VictoSelge,TextezurInquisition,
Gütersloh1967;źródłapaulicjanibogomiłówprzetłumaczyłiopracował:H.G.Beck,VomUmgangmit
Ketzern.DerGlaubederkleinenLeuteunddieMachtderTheologen,München1993;podstawowymopraco-
waniemkatarówjestnadal:A.Borst,DieKatharer,Freiburg1991;wjęzykupolskimukazałosiętłumacze-
niepracy:S.Runciman,Manicheizmśredniowieczny,Gdańsk1996;J.Duvernoy,Religiakatarów,
Kraków2000;M.Lambert,Średniowieczneherezje,Gdańsk–Warszawa2002;F.Niel,Albigensiikatarzy,
Gdańsk–Warszawa2002;M.Barber,Katarzy,Warszawa2004;orazpolskieopracowania:S.Bylina,
Ruchyheretyckiewśredniowieczu,Studia,Wrocław1991;J.Borkowska,Kataryzm.Spórodualizmśred-
niowieczny,Kraków2006;M.Dobkowski,Kataryzm.Historiaisystemreligijny,Kraków2007.
7E.Bozoky,Lelivresecretdescathares.InterrogatioIohannis.Apocryphed,originebogomile,édition
critiquepar…;préfaced,É.Turdeanu,Paris1980.Łacińskiecytatytegoutworupodajęwwersjikrytycznego
wydania,toznaczywedługśredniowiecznejortografiiłacińskiej.
8
M.Starowieyski,ZapytaniaJana[w:]ApokryfyNowegoTestamentu.Listyiapokalipsychrześci-
jańskie,red.M.Starowieyski,Kraków2001,s.311–325;T.Dąbek-Wirgowa,Tajnaksięga[w:]Siedem
niebiosiziemia.Antologiadawnejprozybułgarskiej,Warszawa1983,s.15–21;A.Sarwa,Tajemnaksięga
albigensów[w:]A.Sarwa,Albigensi,Sandomierz2006;Wanalizieposługujęsięwersjąłacińską.
