Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
USTAWAXIITABLIC–IURECAESUSESTO
23
Jesttotekst,któryprawdopodobniewtejformiezamieszczonybył
wpierwotnejwersjiUstawy31.
Otym,żeużyteprzezdecemwirówsłowonoxbyłorównoznaczne
zpóźniejużywanymnoctu,pisałAulusGellius32,atakżeMacrobius33.
Zwrotiurecaesusesto(niechbędzie[traktowanyjako]zabityzgodnie
zprawem34)wydajesięwskazywaćnadopuszczalnośćzabiciazło-
dzieja:byłotozgodnezprawem,oilekradłnocą.
Kradzieżnocnązaliczyćmożnadokategorii„kradzieżjawna”,
gdyżprzepisUstawyXIITablicznajdowałzastosowaniewyłącznie
wprzypadkuprzyłapaniazłodziejaprzezokradanego35.To,żezłodziej
skradałsięwnocy,wskazywaćmogłonapremedytację(dolus36),
zktórąchcepopełnićczyn37.Niepowinnodziwić,żeniedoszłaofiara
sięprzedtakimczynembroniłaimiaładotegopełneprawo.
WprzypadkuzastosowaniaomawianegoprzepisuUstawyXIITablic
niebyłokoniecznościprocesu,przechodziłosiędowymierzaniaprywat-
nejsprawiedliwości38.Przyłapanienagorącymuczynkuwprzypadku
niektórychprzestępstw(takichjakfurtumczyperduellio)eliminowało
bowiempotrzebęprocesu,gdyżusuwałokoniecznośćudowodnienia
31Por.M.iJizabłoccy,op.cit.,s.10.Wtakimbrzmieniuzostałzrekonstruowanyna
podstawienastępującychźródeł:Gell.20,1,7;D.9,2,4,1;D.48,8,9;Coll.7,2,1.
Wszystkietetekstyzostanązinterpretowanedokładniejwdalszejczęścipracy.
32ZksięgiósmejdziełaGelliusazachowałysięjedynienagłówkirozdziałów–Gell.
8,1:‘Hesternanoctu’recteneancumvitiodicaturetquaenamsuperistisverbisgram-
maticatraditiosit;itemquoddecemviriinXIItabulis‘nox’pro‘noctu’dixerunt.
33
Macr.,Sat.1,4,19Nonesseabreputohocinlocoidquoqueammonere,quoddecemviri
induodecimtabulisinusitatissimenoxpronoctudixerunt.
34TłumaczeniezaM.iJizabłoccy,op.cit.,s.55.
35L.GAGLIARDI,op.cit.,s.428in.
36F.CASAVOLA,s.v.Dolo(dirittoromano),«NNDI»6/1960,s.147in.;F.CANCELLI,
s.v.Dolo(dirittoromano),«ED»13/1964,s.712in.;F.-S.MEISSEL,s.v.‘Dolus’,
«NPEA»3/1997,szp.736in.
37Por.G.NICOSIA,Ilprocessoprivatoromano,I,Leorigini,Torino1986,s.84.
38L.GAGLIARDI,op.cit.,s.429.Byćmożeistniejepewnaanalogiazinstytucjąnexum,
kiedytoniebyłopotrzebyprocesu,aleE.GINTOWT(Rzymskieprawoprywatnewepoce
postępowanialegisakcyjnego,Warszawa2005,s.104in.)przekonującouzasadnia,iż
furtummanifestum,wprzeciwieństwiedonexum,nienależałodosferyprawaprywatnego
.
