Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
dopoprawek,apotemjeszczedodawanieliter-odnośnikówdodalszych
emendacji–awszystkotonatlegorzkiejrzeczywistościświatazewnętrznego
–niejestzwyczajnymludzkimzachowaniem.Czymzajmujesięczłowiek,który
wie,żewkrótceumrze,którystraciłcałąrodzinę?Poprawianiem
iredagowaniemswoichkazań!Cowięcej,robitowszystko,niemając
pewności,czytekazaniazostanąkiedykolwiekodnalezioneiwydanedrukiem.
Takaaktywnośćpisarskastanowiświadectwożyciapoddanegodwóm
skrajnościom–gorzkiejrzeczywistościiprzeciwstawnejjejenergiiwkładanej
wpisanie,nanoszeniepoprawekiredakcjęstylistyczną.Zjednejstronyjest
wszechniszczącaśmierć,zdrugiej–nowedziełoliterackie,któregotworzenie
wymagaskupieniaikoncentracjiumysłowej.Tenzbiórkazańsamprzezsię
–nawetnimweźmiemypoduwagęichtreść–jestświadectwemniebywałego
ludzkiegowysiłku.
Wżyciuprzeżywanymmiędzydwiematakdramatycznymiskrajnościaminie
brakujenapięćiprzeciwności.RabinSzapirowyznaje,żepodczaspisaniakazań
dręczyłygoobawyipoczuciewiny.Jużsamaktpisaniamógłzostaćuznany
zaucieczkęodrzeczywistościluboznakęobojętnościwobecniej:
Przychodzątakieczasy,żeczłowieksamsiebiewprawiawosłupienie:„Czyniejestem
załamany?Czyniejestemwciążbliskiłezlubnawetpłaczęodczasudoczasu?Jakmogę
studiowaćTorę?JakmogędodawaćsobiesiłdotworzenianowychnaukoTorzei
chasidut
?”.
Czasemzadrżyjegoserce,kiedymówi:„czytoniezbezdusznościmogęznaleźćpokrzepienie
wstudiowaniuTory,kiedymójsmutekismutekżydowskiegonarodusątakogromne?”.Iraz
jeszczezadajesobiepytanie:„Czyniejestemzałamany?Jakwielkajestmojarozpacz;całemoje
życietożalimrok”.Człowiektensamsiebiewprawiawkonsternację42.
Choćfragmenttenzostałnapisanywtrzeciejosobie,jestjasne,żekiedy
autormówioczłowieku,który„doda[je]sobiesiłdotworzenianowychnauk
oTorzei
chasidut
”,manamyślisiebie.Jeślitainterpretacjajestpoprawna,
przytoczonypassusjestświadectwempoczuciawiny,dręczącegoautora
(„zadrżyjegoserce”)namyśl,żepisaniekazańmożeświadczyćoniejakim
zobojętnieniu(„bezduszności”)nacierpieniaŻydów,które„sątakogromne”.
Zjednejstronyzadręczasięmyślą,żepozwalasobienakontynuowanie
studiównadTorąinauczaniemchasydzkimorazrozwijatonauczanie,jakby
nicsięniedziało,zdrugiejzaśdajewyrazpoczuciugłębokiegoutożsamienia
zbólemirozdarciem,przezco„[c]złowiektensamsiebiewprawia
wkonsternację”.Zdolnośćdożyciapomiędzydwomabiegunowoodmiennymi
światami–światemtwórczościliterackiejinowatorstwaorazświatem
absolutnejdestrukcji–wskazujenaciekawezjawiskopsychologiczne
iniezwykłemożliwościdrzemiącewludzkichistotach.
Psychologiacierpienia–pisarstwowcieniuśmierci
WlatachsiedemdziesiątychXXw.powstałateoriaopanowywaniatrwogi
(
terrormanagementtheory
)–koncepcjapsychologicznadotyczącawpływu
świadomościśmiercinazdolnościpoznawczeizachowanieczłowieka.Ernest
Becker,amerykańskipisarziantropologkulturowyżydowskiegopochodzenia,
sformułowałtezę,żecaładziałalnośćtwórczajestbezpośredniopowiązana
zzaprzeczaniemśmierci43.Uznał,żekulturaitwórczośćstanowiąpewną
zaporęprzeciwkolękowiprzedśmiercią,zaprzeczenieśmiercijestzaś
motywempobudzającymczłowiekadopisaniaitworzenia.Innymisłowy,
ludzkaaktywnośćtwórczajestformąucieczkilubignorowaniaśmieci,
staraniem,byzapobiecnieuchronnemukońcowi.
Możnateżspotkaćprzeciwstawneopinie,żekreatywnośćludzkarozwijasię
wobliczuśmierci.RabinJosefB.Sołowiejczyk(1903–1993)podkreśla,
