Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
CZĘŚĆI.HISTORIAIZNACZENIEZIELNIKÓWZZASUSZONYMIROŚLINAMI
10
krytyczneuwagidotycząceprzydatnościilustracjibo-
tanicznych.Pliniuszzwracałuwagęnadegenerację
ilustracjiwprocesiewielokrotnegokopiowania[Pliny
1961,s.140;zobaczteżKusukawa2012,s.20in.;Arber
1970,s.188i234]34.Dioskuridespodkreślałpotrzebę
znajomościkompletnegocyklurozwojowegorośliny,
choćniewiązałosiętozbezpośredniąkrytykąilustra-
cji.Podkreślałteżwagęwłasnegodoświadczenia[To-
uwaide2010,Kusukawa2012,s.21]35.Galennatomiast
postulowałskupieniesięnawłaściwościachrośliny,
anienajejkształcie,ponieważtenzostałwedługnie-
goopisanyjużtakcelnieprzezDioskuridesa,żeniema
potrzebyprzedstawianiawizerunkówroślin[Kusuka-
wa2012,s.20i106].Niemniejjednaknajbardziejznane
kopieDioskuridesatotezawierająceilustracje,przede
wszystkim-najstarszyzachowanyegzemplarzDema-
teriamedica,któryjestbogatoilustrowanąbizantyjską
kopiązok.512roku36.Portretyroślinzawartewtym
kodeksienajprawdopodobniejniesąjednakstudiami
znatury,tylkokopiamihellenistycznychprzedsta-
wień37.Niezwykłapopularnośćtegodzieławywoła-
łazjawisko,którekrytykowałPliniusz:wielokrotne
przetworzeniewizerunków,nieopartenaobserwacji
znatury,powodowałoczęstodegradacjęinformacyjnej
wartościilustracji,ponadtoichdyslokację.Ilustracje
wkolejnychkopiachniezawszeodpowiadałytekstowi,
któremutowarzyszyły.
NaprzełomiewiekówXIIIiXIVpojawiająsię
pierwszeilustracje,którychanalizasugerujenietylko
obserwacjeznatury,leczwręcztakżeposiłkowaniesię
prostowanymiokazami,wcelustworzeniaschema-
tu,niemaldiagramuwizerunkurośliny[Pacht1950].
Wyjątkowymprzykłademilustrowanegorękopisuza-
wierającegowizerunkiroślinwykonaneprzedepoką
rozkwitudrzeworytniczejilustracjibotanicznejjest
herbarzzPadwy,należącydorodzinyCarrara(tzw.
CarraraHerbal,ok.1400,ryc.1)[Pacht1950;Smith
P.H.2010]38.Ilustracjewtymrękopisiezdradzająwni-
kliwąobserwacjęokazówroślinnych,którenajwyraź-
niejzostałysprasowane.Świadcząotymcharaktery-
stycznezłamanialiściorazpłatkówkwiatów39.
Wizerunkiokazówroślinprzymocowanychdopa-
pieruwystępująwgodzinkachzlat80.i90.XVwieku.
Sątoprzedstawieniaroślin,najczęściejkwiatów,zebra-
nychpodczaspielgrzymek,mającewzmacniaćpoboż-
nośćpielgrzymaprzezprzypominaniemumaterial-
zoryginałuDemateria…,anawet-kopiezdziełaCrateuasa[Arber
1970,s.9,185;Touwaide2010].
34Pacht[Pacht1950]argumentuje,żeoilewczasachPliniusza
degeneracjailustracjimogławynikaćzzaniedbańkopistów,otyle
wwiekachśrednichbyłaspowodowanarównieżpostępującątendencją
dostylizacjiisyntetyzacjiwizerunków,coczyniłojeniewiarygodnymi
źródłamiwiedzynatematrealnychkształtówikolorówroślin(patrz
takżeanalizyśredniowiecznychherbarzyautorstwaCollins[Collins
2000]).Kusukawapodkreślazaś,żejesttojedynyfragment,wktórym
Pliniuszkrytykujeilustracjebotaniczne,winnychbowiemfrag-
mentach„Historiinaturalnej”pochwaladążeniedoimitacjinatury
[Kusukawa2012,s.20].
35DioskuridesopisałswojestanowiskowprzedmowieDemateria
medica.
36NazywanyinaczejCodexAniciaeJulianae.Kodeksnależydozbio-
rówwiedeńskiejBibliotekiNarodowej(tzw.Dioskurideswiedeński,
ang.ViennaDioscorides).TakopiaDemateria…jestopisywanaicyto-
wanawwielupublikacjach[m.in.Singer1927;Wächter1962;Arber
1970,s.8-10,185,239;Weitzmann1979;Collins2000;Touwaide
2010;JanickiStolarczyk2012].
37Mimoukazaniapewnychcechosobniczychdanegogatunku
[Arber1970,s.185].Patrzrównież[Pacht1950].
38Herbarz,będącytłumaczeniemLiberaggregatusinmedicinis
simplicibusarabskiegoautoraSerapionaMłodszego(IbnSerapi),żyją-
cegowIXwiekun.e.,byłniegdyśwłasnościąUlisseAldrovandiego
(1522-1605).ObecnieznajdujesięwzbiorachBritishLibrary(BL),
sygn.Egerton2020.WybraneilustracjedostępnesąnastronieBL(Bri-
tishLibrary,2020).Wizerunkiroślinztegorękopisubyłykopiowane
wpóźniejszymherbarzuBenedettaRiniozWenecji(1419,zbiory
BibliotecaNazionaleMarciana),gdziezostałyjużpoddanepewnej
stylizacji[Pacht1950].
39Niewykluczone,żepraktykatabyłazwiązanazwydziałem
medycznymUniwersytetuPadewskiego.Artystycznymimetyzm
odzwierciedlajednakrównieżzainteresowaniapatronategomanu-
skryptu,FrancescoIIzCarrary(1390-1405),właścicielawieludzieł
cechującychsięnaturalizmem.FrancescoIIdaCarrarabyłtakże
patronemCenninoCenniniego,autoraIllibridell’arte(ok.1400),
wktórychCenniniwychwalałdążeniaartystydonaśladowanianatury.
NaturalistycznezainteresowaniarodzinyCarraramiałypodkreślać
ichpanowanienadnaturąilegitymizowaćwładzęrodzinywPadwie
[SmithP.H.2010].
