Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
CZĘŚĆI.HISTORIAIZNACZENIEZIELNIKÓWZZASUSZONYMIROŚLINAMI
12
przedstawionewtakisposób,jakbyartystanaturali-
styczniesportretowałroślinyzasuszone,spłaszczone
izłamanewkilkumiejscach,abyuwydatnićwszystkie
cechytaksonomiczneijaknajpełniejpokazaćczytelni-
kowicechyszczególnedanegogatunku[Ogilvie2006,
s.169].Ponadtookazyzostałyudokumentowaneze
wszystkimiindywidualnymidefektami,jakuszkodze-
niaspowodowaneprzezowadyczyubytki,zniektóry-
mielementamizasłoniętymiinnymi,jakwprzypadku
okazówzielnikowych42.
Preferowanybyłrysunekwykonanynapodstawie
oglądużywejrośliny.Wizerunekwykonanynapod-
stawieokazuzielnikowegobyłuważanyzaformępo-
śledniejszą,zktórejjednakbotanicykorzystali,wprzy-
padkubrakulepszegorozwiązania43.Rozwójilustracji
nastąpiłwkierunkuformkonwencjonalnych,czego
początkiembył„wizerunekabsolutny”,picturaabsolu-
tissima,postulowanyprzezLeonhardaFuchsa(1501-
-1566),jednegoztrzech„ojcówniemieckiejbotaniki”
[Kusukawa2012,s.274in.].Byłtorównieżwyraźny
sygnałrozdźwiękumiędzyroląimożliwościamiod-
wzorowaniarealnychroślinzapomocąilustracjiarolą
okazówzielnikowychjakonarzędzinaukowych.
Brunfelsa,którynieplanowałwspółpracyzilustratorem,leczzostał
dotegonakłonionyprzezswojegowydawcę,JohannaSchotta[Smith
P.H.2010;Touwaide2010].Naturalizmtychwizerunkówbyłpocząt-
kiemzjawiska,któreniekiedynazywasięilustracjąnaukową[Smith
P.H.2010].SposóbobrazowaniaWeiditzaniezyskałpełnegouznania,
ponieważuważano,żeukazaneindywidualnecechyokazuzakłócają
percepcjęcałościwizerunku.Stanowiłjednakprzełomwpostrzeganiu
roślinizainicjowałdyskusjęotym,jakpowinnawyglądaćilustracja
botanicznaijakajestjejrola.Pozwoliłtakżezwrócićsiękurealizmowi
iuważnejobserwacjiroślinorazśrodowiska,wktórymwystępują.
42[Ogilvie2006,s.194].
43Takbyłyonewartościowanem.in.przezKonradaGessnera(1516-
-1565)iClusiusa(Charlesadel)Écluse,1526-1609)[Kusukawa2012,
s.143-147;Ogilvie2006,s.200].Przykłademzróżnicowanychzbiorów
pomocydydaktycznychsąm.in.akwarelezbogatejkolekcjiDircka
OutgaertszaCluyta(1546-1598),aptekarzaidyrektoraogrodubota-
nicznegowLejdziewlatach1594-1598,którebyływykorzystywane
podkoniecXVIwiekujakopomocdydaktycznadlastudentówmedy-
cynywLejdziewokresiezimowym,kiedyniemożliwebyłooglądanie
żywychroślinwogrodzieuniwersyteckim.Byłyonewysocecenione
przezstudentów,narównizjegobogatąkolekcjąokazówzielnikowych
[Egmond2010,s.157-162;Swan2010].
AutorzywizerunkówroślinwXVI-wiecznych
wydawnictwachbotanicznych,opróczpodnoszenia
problemurealizmukształturośliny,zwracalirównież
uwagęnaproblemzodwzorowaniembarwyroślin.
Nadawaniebarwilustracjommiałoopieraćsięzzasady
nakopiibazowej,przygotowanejpodokiemautora44.
Różnorodnośćzachowanychkopiikolorystycznych
świadczyjednakotym,żeniezawszeprzestrzegano
tejzasady.Wzwiązkuztymilustracjebarwnenieza-
wszebyłyuważanezawiarygodne[Kusukawa2012,
s.69-81]45.Podstawowązaśwadąokazówzielniko-
wychbyłichzmieniony(najczęściejwyblakły)kolor.
Niektóreilustracjebyłykomponowanezobserwacji
advivum(czylinapodstawieoglądużyjącejrośliny),
fragmentówświeżychrośliniokazówzielnikowych
jednocześnie,zależnieoddostępnościrośliny[Kusuka-
wa2012,s.139-161].
Okazyzielnikowebyłyrównieżwykorzystywane
dotworzeniatzw.oddrukunaturalnegopowstałego
przezzastosowanieroślinyjakostempla,pouprzednim
nałożeniunaniątuszu(ryc.3)46.
44Rysunkipoprzedzającewycięciedrzeworytówsłużyłyrównież
jakowzorcekolorystyczne,np.koloroweilustracjeWeiditzasłużyły
jakomodeledokolorowanychdrukowanychwydań[Arber1940;
Ogilvie2006,s.202].
45FuchsiClusiusnierazzamieszczaliwtekścieuwagiokolorach,
zakładając,żeczytelnikbędzieoglądałwersjębarwną[Ogilvie2006,
s.202-206).Tonależałojednakdorzadkości,ponieważkolorowe
egzemplarzeherbarzyznaczącozwiększałykoszttakiejpublikacji.
Wzwiązkuztympowstawałyteżkopieczęściowokolorowane,atomy
wpełnibarwnepowstawaływramachluksusowychzleceńzamawia-
nychprzezzamożnychprzedstawicieliwładzyświeckiejikościelnej.
Różniautorzyróżnieokreślająskalętakiegowzrostu,takczyinaczej
różnicajestdrastyczna:Kusukawapodaje,żekosztkolorowaniasta-
nowił76%ceny[Kusukawa2012,s.53i60],Ogilviepodajenawet
90%[Ogilvie2006,s.202].Wynikatozfaktu,żecorazbardziej
zaawansowanewydawnictwabotanicznemogłyzawieraćponad2000
wizerunkówroślin,codlamalarzyoznaczałomiesiącepracy.
46TakieobiektyposiadałwzbiorachrenesansowybotanikKonrad
Gessner.Metodęoddrukustosowaliteżinniprzyrodnicy,wtymbota-
nikwłoskiPaoloSilvioBoccone(1633-1704).Przykładem„zielnika”
zawierającegooddrukijestrękopiszChantilly,widocznynaryc.3;
zob.także[Costaetal.2018].Technikęoddrukunaturalnegostoso-
wanonapewnowdrugiejpołowieXVIwieku.W1554rokuGirolamo
CardanowDesubtilitateprzytaczałsposóbnasportretowanierośliny
advivumprzezdociśnięciejejdopapieru,copowodowałopozosta-
wienie„rysunkuarchitektonicznego”rośliny(ichnographia).
