Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
typu„owczarz-grajekisamodiwy”,gdziedostrzecmożnareliktymituoOrfe-
uszu
77(zdolnygrajek,któryswojąmuzykąmamigórskienimfyinajładniejszą
znichbierzesobiezażonę),związanezcharakterystycznymidlaSłowian
bałkańskichwierzeniaminatematsamodiw,któremogąpoślubićśmiertelnika,
aleniemogąbyćnormalnymiżonamiizawszeusiłująodzyskaćwolność(zob.
bajkiOwczarz-grajekijudy,Niewiasta-juda).
PoprzyjęciuchrześcijaństwawpołowieIXw.tradycyjnakulturabułgarska
wchodziwszczególnerelacjezreligiąoficjalną.Zbytuproszczoneiana-
chronicznejestujęciepresjiideologicznejnowejinstytucji,któraswoje
schrystianizowaneschematynakładanastarekultypogańskie.Procesyza-
chodzącewśredniowiecznejspołecznościbyłyznaczniebardziejzłożone;tra-
dycyjnierozprzestrzenianesłowomówionewchodziwzawiłerelacjezkulturą
słowapisanego,coprzyczyniłosiędopowstaniatzw.„chrześcijaństwaludo-
wego”,któremożnarozumiećjako„tęsferężyciaduchowegospołeczeństwa
średniowiecznego,wktórejnapodstawiewspółdziałaniatekstówpisanych
(rytualnych,kanonicznych,pseudokanonicznych),obrzędówipraktykobrzędo-
wychorazinnychtekstówkulturowych(np.ikonograficznych)powstaje
jednolitawizjaświataiczłowiekazgodnazeświatopoglądemchrześcijańskim,
zmienianymprzezpryzmatwierzeńwspólnottradycyjnych”
78.Dobrym
przykłademilustracjitegostwierdzeniasąlegendyetiologiczne,prezentujące
synkretycznąwizjępowstaniaświata,zwierzątiludziiobjaśniająceróżne
zjawiskaprzyrody.Alenietylkoone.Wbajkachtakich,jakChrześniak
ŚwiętegoArchanioła,widaćdobrzerelacjęmiędzytradycyjnymiujęciami
sprawiedliwejinieuchronnejśmierciapowstałymipodwpływemCerkwipra-
wosławnejpopularnymiprzedstawieniamiMichałaArchaniołajako„zabiera-
jącegodusze”.
Kolejnymetapemw„otwieraniusię”bułgarskiejprozyludowejnainne
kulturyjestokresniewolitureckiej(koniecXIV–początekXIXw.).Stosunki
międzyfolklorembułgarskimitureckim(ogólniej–orientalnym)były
przedmiotemlicznychbadań;pobieżneporównaniapozostawiająwrażenie,iż
dużaczęśćbułgarskichbajekmagicznychinowelistycznychujawniawpływy
tureckichtypówimotywów
79.Opiniatafunkcjonujewfolklorystycebułgarskiej
jeszczeodczasówM.Arnaudowa
80,uważniejszajednakobserwacjadowodzi,
77Б.Горанов,ТракийскитемитовезаОрфейибългарскителегендизаизкусни
свирачи,[w:]Проблеминабългарскияфолклор,т.4,София1979,s.201–211.
78G.Minczew,Świętaksięga–ikona–obrzęd.Tekstykanoniczneipseudokanoniczne
aichfunkcjonowaniewsztucesakralnejifolklorzeprawosławnychSłowiannaBałkanach,Łódź
2003,s.18.
79Obajkachtureckichzob.katalog:W.Eberhard,P.N.Boratav,Typentürkischen
Volksmärchen,Wiesbaden1953.
80М.Aрнаудов,Очерци...,т.2,s.63inast.
