Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
700
1
A
E
370
3
1
B
Ryc.19.
A—Lithobiusforficatus(Lithobiomorpha).B—Craterostigmustasmanianus
(Craterostigmomorpha).C—Scolopendracingulata(Scolopendromorpha).
D—Geophiluscarpophagus(Geophilomorpha).E—Himantariumgabrielis
(Geophilomorpha);1—przetchlinka,2—anastomoza,3—chiazma(Hilken,
1997,zazgodąautoraiSkandinaviskEntomologiHB)
UkładtchawkowyparecznikówróżnychrzędówPleurostigmophora.
540
C
1000
2
Morfologiafunkcjonalna17
1
D
200
3
siępodgromadęNotostigmophora,reprezentowa-
przoduityłuciaładośrodkowychkomórtchawko-
nątylkoprzezprzetarczniki(Scutigeromorpha),
wych(medianatrium)ogrubszychściankach(ryc.
uktórychnieparzysteprzetchlinkirozmieszczone
19.D,E).Leżąonenastykusąsiadującychsegmentów.
sąnatergitachoraznaPleurostigmophora,grupu-
Tchawkabiegnącadoprzoduprzekraczagranicę
jącąpozostałerzędypareczników,uktórychprze-
swojegosegmentu.Uniektórychgatunkówztego
tchlinkisąparzysteirozmieszczonenapleurytach
rzędusystemkomplikująjeszczetchawkiłączącebez-
(ryc.11).Przetchlinkimogąsięzaczynaćodpierw-
pośredniokomoryśrodkowe—anastomozy.Spiralna
szegosegmentuciała(zasegmentemzagłowowym
strukturazgrubieńwścianachtchawekiśrodkowe
zaopatrzonymwszczękonóża).UScutigeromorpha
komorypozwalająparecznikomnazachowaniepo-
pierwszetrzytchawkiotwierająnasegmentachnie-
wietrzaprzyruchachciała.Jeszczebardziejskompli-
parzystych(I,III,V),następneczterynasegmen-
kowana,wielowarstwowasiećrozgałęzionychtcha-
tachparzystych(VIII,X,XII,XIV).Podobnie
wekzniesymetrycznymianastomozamiwystępuje
jest
u
Lithobiomorpha,
Craterostigmomorpha
uScolopendromorpha(ryc.19.C).Prostszysystem
iScolopendromorpha,ztymżeniemająonetcha-
oddechowymająLithobiomorpha,uktórychkieszeń
weknasegmenciepierwszym,adopierotrzecim
tchawkowajestbardzomała,tchawkirozchodząsię
iażstamtądrozgałęzionerurkitchawekdochodzą
ukośniedoprzoduityłuciała,amiędzyniminiema
dogłowy,natomiastGeophilomorphamajątchawki
połączeń(ryc.19.A).Prostepęczkibardzodrobnych
nawszystkichsegmentachciała,pozazagłowowym
tchawekmaCraterostigmus(ryc.19.B).Odjednejprze-
ikońcowym.
tchlinkiwychodziok.2000rurekiwiększośćznich
Przetchlinkamożeotwieraćsiędowgłębienia
nieprzekraczakilkumikrometrówśrednicy.Tchawki
przedsionka(atrium),któregopowierzchniajestpo-
oplatająsercegęstąsiecią.Skurczesercapowodują
krytalicznymikutykularnymifałdkami.Odatrium
zmianępojemnościnietylkoserca,aleibezpośrednio
lub,jakuGeophilomorpha,odgłębiejpołożonych
wpływająnawentylacjętchawek,askurczemięśni
komórodchodzątchawki,rozgałęziającesięnapę-
dorsalno-wentralnychdodatkowowspierajątęwen-
czekdrobniejszychtchawekorazdwietchawkipe-
tylację,dlategouwiększościparecznikówmożnaza-
rykardialne,oniezmienionejśrednicy,biegnącedo
obserwowaćregularnezmianywwielkościwymiany
