Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozmnażanieirozwój19
RAMKA2.Behawiorrozmnażaniairozwoju
NaszepospolitezieminkiGeophilusflavusrozmnażająsięgłówniewiosną.Paratychzwierzątnajpierwod-
bywarytualnezaloty,podczasktórychukładająsięwzdłużnawaletaiobejmującodnóżamidotykająwielo-
krotnieczułkamiswoichkońcowychczęściciała.Potymakciesamicaodchodzi,asamiecprzeciągamiędzy
ściankamiswoichpodziemnychkorytarzynici,naktórychzawieszaspermatofory.Jeślisamicawrócipo
kilkugodzinachiodnajdzietakrozstawionesieci,chwytaspermatoforypazurkowatymigonopodami
iwprowadzajedootworupłciowego.Zapłodnienienastępujewewnątrzciała.Pokilkudniachsamicaskła-
daod20do50jajiowijasięwokółnichspiralnie,utrzymującwysokąwilgotnośćotaczającegojepowietrza
orazzabezpieczającjeprzeddziałaniemgrzybówidrobnoustrojówdziękiantybiotycznymwydzielinom
ciała.Młodewylęgająsięjużzkompletnąliczbąparodnóży,leczwymagająjeszczedalszejopieki,która
wprzypadkupospolitegozieminkaGeophilusflavustrwawnaszymklimacieprawiedwamiesiące,zaśokres
osiąganiadojrzałościpłciowejwynosiokołodwóchlat.
Wielogodzinnyrytuałzalotów,któryprzebiegapodobniejakuzieminków,odbywaskolopendrapaskowana
(Scolopendracingulata)występującawobszarześródziemnomorskim.Potakimakciesamiecoplatasieciąścianki
podziemnegokorytarzalubszczelinyzostawiającnanitkachoprzęduspermatofor.Samica,podążającwśladza
nim,przechodziprzezuplecionypierścieńchwytającspermatoforotworempłciowym.Jednakczęstoskolopen-
dryrozmnażająsiędzieworodnieiwniektórychmiejscachmożnaspotkaćpopulacjezłożonetylkozsamic.Przed
złożeniemjajsamicawyszukujegłębokidołeklubwykopujesobienorkę.Kokonzłożonychjajokręcaspiralnie
swoimciałem„wysiadując”jeibroniącprzezkilkanaścietygodni,podobniejakczyniątozieminki.Młodesko-
lopendrywyglądająodrazujakichmatka.Sątylkocałkiembiałe—pozbawionepigmentu.Dopókinieściem-
niejeiniestwardniejeimoskórek,pozostająpodjejopieką.Potemrozpoczynająsamodzielneżycie.Jednak,gdy
wśrodowiskubrakjestpokarmu,matkabezskrupułówzjadaswojepotomstwo,gdyjestjużgotowedoopuszcze-
niagniazda.Kosztenergetycznyrozrodujesttutakduży(nazłożeniejajiopiekęnadpotomstwemsamicatraci
ok.1/4suchejmasyswojegociała),żenaturaniepozwalajejzaprzepaszczaćtegowysiłku.Skolopendryżyją6-7
lat,aniektórenawetdo10ijakwszystkieparecznikireprezentująstrategięrozwojowąobliczonąnienadużą
liczbępotomstwaomałychszansachprzeżycia,jakdziejesiętouwiększościbezkręgowców,leczodwrotnie—
dajążycieniewielkiejliczbiepotomstwa,alezapewniająmumaksymalneszansęprzeżycia.
NaszpospolitydrewniakLithobiusforficatusodbywadługi,swoistytaniecgodowy,podczasktóregopartnerzy
tworząkółkowzajemniedotykającwibrującymiczułkamiostatnieparyswoichnóg.Bardziejaktywnysamiec
wykonujerównieżewolucjekołyszącwgóręiwdółtylnączęściąciała.Następniesamiecprzędziemalutkąsieć
opowierzchniok.1cm
2
,podczasgdywibrująceczułkisamicypozostajądalejwkontakciezjegotylnąparą
odnóży.Douplecionego„hamaczka”samiecskładanajpierwkroplęprzezroczystejwydzieliny,apóźniej
umieszczawniejkroplęspermy.Pokilkunastudalszychminutachuzupełniaoprzędidorabiajeszczepoprzecz-
nepasemkatworzącspermatofor,poczymodwracasięidotykaczułkówsamicyswoimiczułkami.Wówczas
samicarzucasięnaprzódponadsamcem,chwytaspermatoforwswojegonopodyiucieka.Chwilępóźniejsamiec
zwijaizjadaswojąsieć.Całyakttrwaniezwykledługo,ok.4-5godzin.Samicaskładajajapojedynczo,akażde
znichstarannieoblepiaśluzowąwydzielinąiobtaczawpyle.Takzabezpieczonejajadrewniakówpozostająjakiś
czaswglebie,anastępniewylęgająsięznichlarwyzsiedmiomaparamiodnóży.Larwyprzechodząkilkasta-
diówrozwojowychróżniącychsięwielkościąciałailiczbąparodnóżyażdoosiągnięciadojrzałościpłciowej,
któranastępujepook.2-3latach.Dorosłeosobnikimogążyćirozmnażaćsięjeszczeprzezkilkanastępnychlat.
Okreskontaktupłciiskładaniajajrozciągniętyjestprawienacałysezonletniznasileniemwiosnąijesienią,
toteżwściółcemożnaspotkaćjednocześnieprawiewszystkiestadiarozwojowedrewniaków.
Podobnybehawiorwykazująteżprzetarczniki,ztymżeniewiążesięonzprzędzeniemsieci.Pofazie
tańcazwibrującymiczułkamisamiecpospolitegowpołudniowejEuropieprzetarcznikaScutigeracoleoptra-
taustawiasięprostopadledobokusamicypodnosząciopuszczającprzedniączęśćciała.Wtymczasie
produkujespermatoforywkształcieminiaturowejcytrynki,poczymodwracasięidotykającbokusamicy
przedniminogamiprzeciągajejciałonadspermatofor,któryonachwytawswojegonopody.Zezłożonych
doziemijajwylęgająsięlarwyzczterematylkoparamiodnóży.Przetarcznikiosiągajądojrzałośćpłciową
pokilkumiesiącach,podczasktórychprzechodząprzezkilkastadiówlarwalnych.
