Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
34Gromada:krocionogi—Diplopoda
A
9
1
2
3
4
5
6
7
8
gościodnóży.Kroczeniepopodłożuniejestoczy-
wiściejedynąmetodąporuszaniasiękrocionogów.
Zewzględunaśrodowiskożyciarównieistotnajest
umiejętnośćwkopywaniasięwpodłoże.Imwięcej
nógjestwfazieodpychaniasięodpodłoża,tym
większajestsiłanapędowa.Głowaicollumsłużąwte-
dydotorowaniadrogi.Ruchomepołączeniamiędzy
segmentamiumożliwiająruchwijący,pozwalający
omijaćprzeszkody,jakteżidoskonałyspiralnyskręt
wfaziespoczynkuprzydłuższymciele,aprzykrót-
szym(GlomeridaiSpheroteriida)—przyjmowanie
kulistegokształtu.
B
2
9
9
3
2
3
4
4
5
6
7
8
5
6
8
7
Rozmaiteodstępstwaodogólnegoschematubu-
dowyodnóżawystępująnietylkowzwiązkuzprzy-
należnościądorzędu,aleprzedewszystkimzich
funkcjamipłciowymi,zwłaszczausamców.Otwory
płcioweznajdująsięwprzedniejczęściciała,na
trzecimsegmencie,czylizapierwsząparąnóg.Tam
teżumieszczonesąorganypłciowe,tj.usamicywul-
wy,ausamcaparzystypenis(jeśliwystępuje)(ryc.
35.A,B).Wulwymająkształtmałych,fasolowatych
woreczkówukrytychwewnątrzciałaiwysuwanych
C
nazewnątrzwtrakciekopulacji.Ponadto,samce
krocionogówmająrozmaiciezbudowane,specjalne
tworypowstałezprzekształconychodnóży(gono-
pody),pełniąceważnefunkcjewczasiekopulacji,
nazwanenóżkamikopulacyjnymi(ryc.35.C).Służą
onedoprzechowywanianasieniaiprzekazywaniago
samicyorazdoprzytrzymywaniawulwsamicyipo-
drażnianiajejmechanicznymiichemicznymibodź-
cami.Nóżkikopulacyjnewykształcająsięgłównie
nasegmencieVII,gdziemożebyćzmienionamorfo-
logicznietylkojedna(przednia)para(Polydesmida)
Ryc.33.
Układelementówodnóżaprzedstawicielirzędu
(ryc.36)bądźobie(Julida)(ryc.35.C)lubjeszcze
Julida(A),Chordeumatida(B)iPolydesmida(C)wkon-
parysąsiadująceznimi(zsegmentuVIlubVIII),
takciezpodłożem.
jakspotykasiętouChordeumatida.Dodatkowo,
1—kieszeńtchawkowa,2—coxa,3—prefemur,4—femur,
pierwszaparaodnóżymożebyćzmienionawspe-
5—postfemur,6—tibia,7—tarsus,8—pazurek,9—tro-
cjalnewyrostkilubhaczyki,adrugaposiadaćspe-
chanter(wgBlower,1985,zazgodąTheLinneanSocietyof
London)
cjalneprzydatki(uniektórychJulida).Pozatym
uróżnychgatunkówistniejewielecechdymorfi-
zmupłciowego,jakspłaszczonegnathochilariumlub
Sątotzw.falemetachroniczne,czylizróżnicąfaz
przylginastopachpierwszychparodnóżysamców,
mniejsząniż0,5,cooznacza,żekażdaparanógjest
służącedoprzytrzymywaniasamicy(uniektórych
wfaziemniejszejodpołowydługościcyklu(ruchu
Chordeumatida).UPentazonia,przekształceniuule-
wtyłiwprzód)niżnogiprzediza.Tensposób
gajątrzyostatnieparyodnóży.Ostatnia,najbardziej
poruszaniajestcharakterystycznydlawszystkich
zmieniona(telopody)(ryc.37)pełnifunkcjęklesz-
krocionogówiłatwoobserwowalnyuprzedstawicieli
czyprzytrzymującychsamicęwczasiekopulacji.
tejgrupyzdużąliczbąnóg.Prędkośćporuszaniasię
JedyniePenicillataniesąwyposażonewżadne(poza
krocionogówjestuzależnionaod:częstotliwościfali
penisem)przydatkipłciowe,gdyżtylkowtejgrupie
ruchowej,którejpoddająsięodnóża,skróceniafazy
nasienieniejestprzekazywanebezpośredniosamicy.
napędowej(odpychaniasięnogiodpodłoża),kąta,
Zabarwienieciałakrocionogówjestnajczęściej
którekażdezodnóżymadopokonaniabądźdłu-
wdośćmonotonnychodcieniachbrązuzewzględów
