Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
stałasięmożliwaprzez24godzinynadobę(Novotny1994:19-23,47-55).Długi
czaspracypowodował,żetrudnobyłorobotnikomznaleźćczasprzeznaczonyna
wypoczynekiregeneracjęsił,gdyżstarczałogozaledwienazaspokajanienajbar-
dziejelementarnychpotrzeborganizmu(sen,posiłki,potrzebyfizjologiczne)oraz
wykonywaniepodstawowychpracdomowych.
Drogadouświadomieniaprzezklasęrobotnicząwyzyskubyładługa,prowa-
dziłaprzezrewolucjęprzemysłowąipierwszeformynowoczesnegoruchurobot-
niczegowpoczątkachXIXw.,azasadniczepostulatyodnośniezmian,dotyczyły
reformyprocesupracywkierunkujejhumanizacji,wprowadzeniazabezpieczeń
socjalnychorazzwiększniailościczasupopracy,wtymczasuwolnego.Już
uschyłkuOdrodzeniadotkliwekonsekwencjerewolucjiprzemysłowejwzbudzały
niezadowolenieśrodowisklewicowych,conabrałozczasemcharakterupolitycz-
negoiuobecniałosięwideologiiklasyrobotniczejorazliteraturzeprotestu.Czo-
łowymyślicielOświecenia,Jean-JacquesRousseau,ułomnościkształtującegosię
ustrojuupatrywałwrozwojucywilizacjidegenerującejczłowiekaigłosiłpotrzebę,
anawetkoniecznośćpowrotudonaturyRousseau(2007,[1762]).100latpóźniej
futurologicznewizjeczybieżąceocenysytuacjispołecznejwpracachm.in.Franci-
saBacona,RobertaOwena,CharlesaFouriera,Pierre-JosephaProudhona,Karola
Marksa,FryderykaEngelsaczyPaulaLafargue’azaczęływiązaćsięzideologiczną
diagnoząpanującychstosunkówpracy.Owenusiłowałpraktyczniewprowadzić
swojeideeonnowymsposobietraktowaniaspołeczeństwa”
,czegorezultatemmia-
łobyćskrócenieczasupracydo10godzindziennieorazzakazpracydladzieci
poniżej10lat(wtychczasachnawetsześcioletniedziecizmuszanebyłydopracy
przez11-12godzindziennie)(Owen1948).Fourierzkoleistawiałproblemnpra-
cyprzyjemnej”
,urozmaiconej,wyzwalającejosobistepasjeizainteresowaniapra-
cujących,dostarczającejimprzytymzmiennychiwszechstronnychdoświadczeń.
Jednostkimiałypracowaćdladobraogółuorazbezpośredniodoświadczaćwy-
tworówswejpracy(za:Majler1965).TakżeMarkswswoichdziełach(Marks1951;
por.Kamiński1965:88)silnieakcentowałrangęiznaczenieczasuwolnego,któ-
ryokreślałmianemnkrólestwawolności”wodróżnieniuodnkrólestwakoniecz-
ności”wiązanegozpracą.Wzrostczasuwolnegowiązałzrównoczesnąreformą
pracyipanującychwniejstosunkóworazzedukacjąrobotnikówiwzrostemich
udziałuwżyciupublicznym.PostulatyMarksadotyczyływszczególnościradykal-
nejreorganizacjipracy,wyzwoleniaodalienacjiwpracyorazharmonijnegołącze-
niapracyfizycznejiumysłowej.Wprzyszłymspołeczeństwie-jakpisał-wktó-
rymstosunkipracypoddanezostanąracjonalnejkontroli,rozwójsiłludzkichma
dokonywaćsięwkrólestwiewolnościczasuwolnego,wypoczynkuizabawy,czas
wolnymateżbyćmiernikiembogactwa(za:Kamiński1965:88inast.).
Czaswolnypełniłtymsamymistotnefunkcjespołeczne,kulturoweiide-
ologiczne,comiałoswójwyrazwpostulatachutopijnychsocjalistóworazte-
24
WydawnictwoNaukoweUAM–wszelkieprawazastrzeżone
