Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Industrializacjaiurbanizacja
Konsekwencjąrewolucjiprzemysłowejiburżuazyjnejzapoczątkowanejwkra-
jachEuropyZachodniejwXVIIIw.byłazmianastosunkówprodukcjiorazrozwój
kapitalizmu,atymsamymekspansjaiinstytucjonalizacjanowegosposobuorga-
nizacjipracy,cowiązałosięzprzejściemodprodukcjirolniczej,manufakturowej
orazrzemieślniczejdoprodukcjifabrycznejnadużą,przemysłowąskalę.
Wyłaniającysięnowykapitalistycznyporządekuruchomiłprocesyindustria-
lizacjiurbanizacji,którychskutkiembyłowyodrębnienieczasuwolnegojako
autonomicznejkategoriispołecznej,wydzielenieczasuwolnegoodczasupra-
cyorazupowszechnienieczasuwolnegoiutożsamieniegozwolnymwyborem
(Dumazedier1968:249).Dokonałosiętymsamymwyraźnerozgraniczeniecza-
supracyiczasupozanią,gdziepierwszyspędzanywzakładziepracy,nierzad-
kownieludzkichwarunkach,odbieranyjakoprzekleństwo,naktóreczłowiek
byłskazanyprzezegzystencjalnyprzymus,druginatomiastmiałbyćrealizowa-
nywotoczeniurodzinnym,sąsiedzkim,towarzyskim,poświęcanynaodpoczy-
nek,realizacjęwłasnychzainteresowań,doświadczaniesatysfakcjiiprzyjemności.
Taantynomiaprzetrwaławmentalnościspołecznejdoobecnychczasów,choćnie
jestjużtakwyraźna,gdyżcorazczęściejwskazujemynapłynnośćgranicdzielą-
cychczynnościzawodoweododpoczynku,orazniedotyczyogółupracowników,
gdyżcorazwięcejosóbczerpiezpracyzadowolenieisatysfakcjęniemniejsząniż
zwypoczynku(por.Kunicki2011:54).
Walkiostanowienieczasuwolnegojakonowoczesnejkategoriispołecznej
Wpoczątkowymokresieindustrializacjiogromdokonującychsięprzeobrażeń
powodował,żeczaswolnyodzyskiwanybyłwrozwijającychsiękrajachEuropy
ZachodniejiAmerykiPółnocnejwatmosferzepełnejpolitycznychzawirowań,
ideologicznychsporów,walkikonfliktówklasowych(Mommas2003:19;Veal
2009,2011).Chaotycznośćprocesówindustrializacjiipostępującaurbanizacja
ujawniałyswenajwiększesłabościwpostaci:ekstremalnejeksploatacjisiłyro-
boczej,wtymkobietidzieci,masowegobezrobocia,ubóstwa,niehigienicznych
warunkówegzystencji,brakuopiekizdrowotnejizabezpieczeńsocjalnychczydo-
stępudooświaty.Ponadtoekspansjakapitalizmuiwzrastającakonkurencja(po
1815r.pojawiłysiętaryfycelne),wprowadzanienowoczesnychurządzeńprze-
mysłowychitechnicznych,wtymcorazpowszechniejstosowaneoświetleniega-
zowepowodowało,żeczaspracyuniezależniałsięodograniczeńprzyrodyoraz
rytmówdobowych,cowykorzystywanonajegosystematycznewydłużanieprzy
malejącychpłacach.Sytuacjapogorszyłasiędodatkowowrazzwynalezieniem
elektryczności,cosprawiło,żezatarłysięróżnicepomiędzydnieminocą,apraca
23
WydawnictwoNaukoweUAM–wszelkieprawazastrzeżone
