Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
ZrozumiećInnego.Antropologiaracjonalności
Relatywizmbyłpierwsząspontanicznąreakcjąwobecprojektu
kartezjańskiego.Uznajeon,iżżyjemywróżnychiniewspółmiernych
światachkreowanychprzezodmiennekultury.Każdespołeczeństwo
wytwarzawłasnąprawdęoświecie,określanąprzezsweszczególne
zasady„grymyślowej”2.Byćmożejesteśmywstanieopisaćinnesys-
temywierzeniowe,aleniepotrafimyadekwatnieichprzełożyćna
języknaszychpojęćczyteżporównać,wpełniuzasadnionysposób,
znaszymiprzedstawieniamiświata.Świadomośćmożliwościistnie-
niaróżnychprawdpowinnapowstrzymywaćnasprzednieuzasad-
nionymistwierdzeniami,żeprawdanaukowajestwjakikolwiekspo-
sóbuprzywilejowana.Prawdatakaniezawierasiębynajmniej
wprzedmiociepoznania,leczjestkwestiąuzgodnieńizwyczajów
myślowych.Niemabezpośredniegozwiązkumiędzynaszymiwy-
obrażeniamioświecieizakładanąrzeczywistością,czyli-wkonse-
kwencji-tzw.korespondencyjnateoriajęzyka,odzwierciedlającego
światnaturalny,musibyćzarzucona.
Ulegającwpływomrelatywizmukulturowegotegorodzaju,wielu
badaczyzaczęłopodzielaćteorięrelatywizmuontologicznego.Inter-
pretującwsposóbdosłownyniektórestwierdzeniaLudwigaWittgen-
steinaiPeteraWinchagłosili,żeczłonkowieposzczególnychkultur
żyjątaknaprawdęwróżnychświatach.Prawdaorzeczywistościzde-
terminowanajestprzezwyobrażeniakulturowewłaściwekażdemu
systemowiprzekonaniowemu,azatem-różniludziedoświadczają
taknaprawdęwielorakichrzeczywistości.Wniosekten,połączonyz
wierzeniem,iżżadensystemmyślowyniejestuprzywilejowanyi
obiektywny,prowadziłdoostatecznejkonkluzji,żeróżniludzieżyją-
cywodmiennychkulturachpodzielającałyszeregniewspółmiernych
inieporównywalnychwizjiświata.Krótkomówiącijakkolwiekpara-
doksalnietobrzmi,takdlarealistów,jakizwykłychzjadaczychleba,
podzielającychpotocznewyobrażenieświata,zamieszkująoniróżne
światy.
Osobiściepodzielamstanowiskotych,którzyuznająówpoglądza
błędny.Niemniejirealizm,podobniejakrelatywizm(zwłaszcza
wjegoskrajnej,ontologicznejpostaci),równieżniejestwłaściwym
rozwiązaniem.Każdestwierdzenienatematświata„zewnętrznego”
2Stosujętookreśleniejakorównoważnik„gierjęzykowych”Wittgensteina,
które,wkontekściemoichrozważań,wydajesiębardziejadekwatne.
