Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
32
Kooperatyzmżydowski
StaszicwPolsce)gwałtowanieatakowalispołecznośćżydowskąwka-
tegoriachbliskichtym,którestosowałSiwik.Jednakjegotekstpowstał
wzupełnieinnejepoceiwydajemisięonraczejbliskiosobliwemu
zjawiskuintelektualnemu(nieznanemuwżadnyminnymkraju)tzw.
postępowegoantysemityzmu,którypojawiłsięwKrólestwiePolskim
wpierwszychdekadachXXwieku21.
Pierwszeoznakitegotypuideiwwpolskimżyciuintelektualnym
ipolitycznymmożnadostrzecwlatachdziewięćdziesiątychXIXwieku
wkręgupublicystówczasopisma„Głos”,będącegobardzoważnym
organemówczesnej„inteligencjipostępowej”wzaborzerosyjskim.
Częśćintelektualistówzkręgutegopismazczasemzaczęłarewido-
waćtradycyjnyprogramliberalno-pozytywistycznywodniesieniudo
tzw.kwestiiżydowskiej(walkazdyskryminacjąŻydówidziałaniena
rzeczasymilacjimasżydowskichdospołeczeństwapolskiego)narzecz
koncepcji,wmyślktórejŻydzistanowiątrwałąprzeszkodęwmo-
dernizacjispołeczeństwa/narodupolskiego.Podobniejakwartykule
Siwika,kluczowąrolęodgrywałotuodniesieniedosferyżydowskiego
pośrednictwa.Wramachtegostylumyśleniazaszkodliwąuznawano
działalnośćkażdegokupca,kredytodawcyipośrednikażydowskiego
(niezależnieodjakichkolwiekdalszychspecyfikacji),atymsamym—
wdrodzedalszejhiperbolizacji—zagrożeniemstawałsięwzasadzie
każdyŻyd.Argumentacjaekonomicznabezpośredniołączyłasiętu
zwymiaremnarodowymikulturowo-religijnym,przyczymautorzy
tegotyputekstówstaralisięwykazać,żeprezentowanyprzeznich
typopisuspołecznościżydowskiejisposóbsformułowania„kwestii
żydowskiej”niemiałynicwspólnegoztradycyjnymiuprzedzeniami.
Wręczprzeciwnie,miałyonebyćwyłączniekonsekwencjązastosowa-
niawobectejgrupyzasadmyśleniaiwartości„obozupostępowego”
(takjakrozumiałatopojęciewówczasinteligencjaliberalno-lewicowa).
PodtymwzględemmożnazestawićtekstSiwikazartykułemre-
daktoranaczelnego„Głosu”JanaPotockiego,którywywarłgłęboki
wpływideowymiędzyinnyminaStefanaŻeromskiego.Wartykule
21Por.pionierskiartykułTheodoraR.WeeksaPolish„ProgressiveAnti-Semitism”
1905-1914,„EastEuropeanJewishAfairs”1995,nr2,s.49-68.
