Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Odebranoimlisty,zktórychwyłaniałsięzamysłprzymierzaniemiecko-węgiersko-czesko-litewskiego,
skierowanegoprzeciwPolsce.TenfragmentzdziejówzwiązanychzesobąpaństwG.Błaszczyknazywa
„fundamentalnymsporemoistotępolsko-litewskichstosunków–oistotęuniilubodwiekoncepcjeunii:
polskąilitewską”.BardzonapiętasytuacjarozwiązałasięsamazpowoduśmierciWitolda
wpaździerniku1430r.[88]
Skomplikowałasięponownie,gdyJagiełło–wbrewukładomwHorodle–powołałnatronhospodarski
swegobrataŚwidrygiełłę,bezzasięgnięciaopiniipanówpolskich.Świdrygiełło,opierającsięnabojarach
prawosławnych,niezadowolonychzpowoduuprzywilejowanejpozycjiLitwinów,ponowiłstarania
okoronędlasiebie.ZostałjednakpokonanyprzezkatolickichbojarówLitwy,naktórychczelestanął
młodszybratWitolda,ZygmuntKiejstutowicz.OstatecznieideaLitwyjakokrólestwaupadła.Zygmunt
jakowielkiksiążęzyskałpoparciekrólaWładysława,atakżeOleśnickiegoipanówmałopolskich.
PrzywróciłunięzPolską.WażnymposunięciemprowadzącymdozintegrowaniawewnętrznegoWielkiego
Księstwabyłoprzyznaniew1434r.przezZygmuntaruskimbojarom,naktórychŚwidrygiełłoopierałsię
wswoichpróbachzdobyciawładzy,przywilejówzrównującychichwprawachzbojaramilitewskimi[89].
Wdniu1czerwca1434r.WładysławJagiełłozmarłnaLitwie.CiałokrólaprzewiezionodoKrakowa.
ZałożycieldynastiiJagiellonówspocząłwprzygotowanymzażyciasarkofaguwkatedrzenaWawelu.Był
władcąwybitnym,któryznakomicieopanowałtakistotnąupanującychsztukękompromisuitrudnego
godzeniaumiejętnościrządzeniawmonarchiipatriarchalnej,jakąbyłaLitwa,zrządamiwKoronie
Polskiej,wktórejpaństwoniebyłojużzależneodwładcy,aledojrzewałagrupaspołecznarycerstwa
świadomegoswoichuprawnień.Potomnośćzachowaławszczególnejpamięcitrzywielkiewydarzenia
związanezdługimokresempanowaniaWładysławaJagiełły:chrzestLitwy,odrodzenienoszącegojego
imięUniwersytetuKrakowskiego,którymcałeżycietroskliwiesięopiekował,orazzłamaniepotęgi
krzyżackiejwbitwiepodGrunwaldem.
Krzyżowiec
Zgodniezumowamizawartymiprzezszlachtęzkrólem,mimoopozycjiniektórychpanówkoronnych,
Oleśnickizdołałprzeprowadzić23sierpnia1434r.koronacjęstarszegosynakrólewskiego
–dziewięcioletniegoWładysława.Wobecmałoletniościkrólawładzazostałapowierzonaradzie
regencyjnejpodprzewodnictwemZbigniewaOleśnickiego.Silnapozycjabiskupakrakowskiegobudziła
sprzeciw.Szlachtaodpewnegoczasuwystępowałaprzeciwdziesięcinomoddawanymduchownym
iprzeciwichnadmiernymmajątkom.Pewienwpływnawzrostnastrojówantyklerykalnychmiałteż
husytyzm,któryjakosilnyruchozłożonymobliczureligijnym,społecznymipolitycznymopanował
sąsiednieCzechyiprzenikałdoPolski[90].
TymczasempośmierciZygmuntaLuksemburskiego,królaCzechiWęgier,w1438r.częśćpanów
czeskichzaprosiłanatronkrólewiczaKazimierza.Władysławzbratem,wbrewwoliOleśnickiego,
przedsiębrałwyprawęnaCzechy,która–słaboprzygotowana–niepowiodłasię.WCzechach
inaWęgrzechkrólemzostałmążElżbiety,jedynejcórkiZygmuntaLuksemburskiego-AlbrechtHabsburg.
Fiaskowyprawyczeskiej,którejsprzyjałatakżekrólowaSonka,wzmocniłopozycjęZbigniewa
Oleśnickiego.Wokółkrólowejskupiłasięgrupapanówpolskich,zeSpytkiemzMelsztynanaczele,którzy
zawiązaliwNowymKorczyniew1439r.konfederacjęprzeciwzbytpotężnemubiskupowi.Wojskaobu
stronspotkałysiępodGrotnikami.Konfederaciponieślicałkowitąklęskę,aSpytkozMelsztynapoległ
wczasiebitwy.KiedypośmierciAlbrechtaHabsburgaw1439r.naprzełomielutegoimarca1440
r.naWawelupojawiłosięposelstwozWęgierzprośbądokrólaWładysławaoprzyjęciekoronyśw.
Stefana,ZbigniewOleśnickimógłbezprzeszkódprzeprowadzićswojeplany,motywującjekoniecznością
zorganizowaniakrucjatypodwodząkrólaPolskiiWęgier,abypowstrzymaćzagrożenietureckie.
WdodatkunieobecnośćWładysławawPolscedawałabiskupowinieograniczonąwładzę.
Rok1440przyniósłdwaważnewydarzenia.KrólWładysławwyprawiłsięnaWęgry,gdziezastał
skomplikowanąsytuację.JużpowyruszeniudoPolskidelegacjiwęgierskiejzapraszającejgonatron
królowaElżbietaurodziłasyna.Wykradzionąkoronąśw.Stefanadokonanowmajukoronacji
niemowlęcia.CzęśćWęgrów,którymzależałonajaknajszybszympowstrzymaniuTurków,nieuznała
tegoaktuidoprowadziławlipcudokoronacjiWładysławaJagiellończykawSzekesfehervar.Rozpoczęła
siętrwającadwalatawojnadomowa,gdyżczęśćWęgrówopowiedziałasięjednakzawdową
poAlbrechcieijejsynemWładysławemPogrobowcem.Wojnapochłaniałaogromnesumyczerpane
zeskarbcapolskiego,królzaciągałdługi,spłacanezastawianiemirozdawaniemdóbrkrólewskich.Taka
politykaprowadziładozachwianiapodstawamifinansowymikraju.Wdodatkuzpowodunieobecności
królazacząłwnimpanowaćnieład[91].
Wtymsamymroku–1440–doszłonaLitwiedozamordowaniawielkiegoksięciaZygmunta
Kiejstutowicza.WieśćotymdotarładokrólaWładysławajużwdrodzenaWęgry.Zdecydowałsięwysłać
naLitwękrólewiczaKazimierzajakoswegonamiestnika.TymczasemLitwinipowołaligonatron
wielkoksiążęcy,zaskakującPolaków,którzytowarzyszylikrólewiczowi.Oznaczałotozerwanieunii
polsko-litewskiej.Młodywładca,kierowanypoczątkowoprzezmożnychLitwinówzJanemGasztołdem
(zm.1458)naczele,stosunkowoszybkoobjąłsamodzielnerządyiprzyczyniłsiędopewnejstabilizacji
wtrudnymdorządzeniakraju.
Oleśnicki,któryosobiścietowarzyszyłWładysławowinaWęgry,wiązałznimambitneplany.Wiedział,
