Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Bracia
DwajsynowieKazimierzaJagiellończyka–Aleksander,desygnowanyprzezojcanawielkiegoksięcia
Litwy,orazOlbracht,zaleconyjakokrólPolski,panowalikrótkomiędzy1492a1506r.Znającswych
synów,Kazimierzmiałprawoprzypuszczać,żenawetprzypodzialetronówwspółpracamiędzy
AleksandremaOlbrachtembędziesięukładaćpomyślniedlacałegodziedzictwa,któreimzostawiał.
PoprzedwczesnejśmiercikrólewiczaKazimierzaw1484r.iprzeznaczeniuFryderykadostanu
duchownegoKazimierzowizostałoczterechsynów,dlaktórych–jaksięzdaje–przeznaczałcztery
królestwa,aleobjęciewbrewjegowoliprzezWładysławadwóchtronów–czeskiegoiwęgierskiego
–pozostawiłonajmłodszegoZygmuntabezzaopatrzenia.Dlategoproblemtenwracałwspotkaniach
braci,naktórychwysuwanoróżnepropozycje.
FaktwyznaczeniaAleksandranalitewskiehospodarstwopotwierdzajegoobecnośćwrazzojcem
naLitwieprzedśmierciąKazimierza7czerwca1492r.orazszybkainstalacjanatronie,bodopełniona
prawdopodobnie26lipcaprzezzebranychwWilnieprzedstawicielimożnowładztwalitewskiego.
Aleksander6sierpniawydałwWilnieprzywileje,którezapewniałymożnymwpływynadecyzje
wielkiegoksięciaipotwierdzałyodrębnośćLitwyodPolski.Mimożeuniapersonalnazostałazerwana
wchwiliwyboruwKoronieJanaOlbrachta,takżepanowiepolscyakceptowalitęsytuacjęipodjęli
rozmowyzpanamilitewskimiwsprawachważnychdlaobustronidlaułożeniawzajemnychstosunków.
WKoronieelekcjaJanaOlbrachta,dokonana27sierpniawPiotrkowie,teżprzebiegłaspokojnie,mimo
zgłoszeniazarównokandydaturyAleksandra,jakikrólewiczaZygmunta,wysuniętejprzezWładysława
czeskiego.ZaOlbrachtemopowiedziałasięprzedewszystkimszlachta,wspieraligobracia:Fryderyk
orazwielkiksiążęlitewskiAleksander.Zwymienianejprzeznichkorespondencjiztegookresumożna
wnosić,żemielizamiarwspólniepodjąćprzedewszystkimniedokończonąprzezKazimierzasprawę
czarnomorską.TymczasemplanypokrzyżowałouderzenieIwanaIIISrogiegonaLitwęniemal
natychmiastpośmiercistaregokróla.W1493r.IwanzająłWiaźmęiprzynależnedoniejtereny.
ZawiadamiającotymfakcieAleksandrawliściewysłanymdońwrazzposelstwem,pierwszyrazużył
tytułu
gosudarwsiejaRusi.
KryłsięwtymprogramIwanaIII,ożenionegozZoe,córkąostatniego
cesarzaBizancjum.Wielkiksiążęmoskiewskiuznawałsięzajegonastępcę,aMoskwiewyznaczyłrolę
„trzeciegoRzymu”.Jakoswojegodłoprzyjąłdwugłowegoczarnegoorłacesarskiego.Nowyprogram
zjednoczeniawszystkichziemruskichprzychodziłzewschodujakokonkurencyjnywobecdziałańLitwy
odXIIIw.
WbrewobietnicomWładysławaiOlbrachta,zaatakowanyprzezMoskwęAleksandernieotrzymał
odnichpomocy.ObajbraciaograniczylisiędowysłaniadoMoskwyposelstwprotestującychprzeciw
najazdowi.WlistachOlbrachtnamawiałAleksandra,byzrealizowałwcześniejjużplanowanemałżeństwo
zHeleną,córkąIwanaIII,izawarłznimpokój.IwangotówbyłwysłaćHelenędoWilna,liczącnato,
żecórkabędziejegoagentemnadworzewielkiegoksięcialitewskiego.Zażądałtakżegwarancji,
żepozostanieprzyreligiigreckiejiniktniebędziejejskłaniałdoprzyjęciakatolicyzmu.Wbrew
nadziejomJagiellonówmałżeństwozHeleną,doktóregodoszłow1495r.,nieprzyniosłoupragnionego
pokoju.AleHelenanigdyteżniezgodziłasięnapełnieniewyznaczonejjejprzezojcaroli.Listywysyłane
dorodzicówirodzeństwawMoskwiedająświadectwojejprzywiązaniadoAleksandraistanowczej
odmowywspółpracyzojcem,mimojegonacisków[108].
W1494r.JagiellonowiezorganizowalizjazdwLewoczy.OpróczWładysławazjawilisiętamJan
Olbracht,Zygmunt,Fryderyk–biskupkrakowski,adziękiwstawiennictwuOlbrachtawkapitule
gnieźnieńskiej,odrokutakżearcybiskupiprymas.Obradytegospotkaniapozostajątajemnicą,gdyżnie
zachowałosiężadneźródło,któreinformowałobyoichtreści.Międzyinnymichodziłozapewne
ozabezpieczenieWładysława,królaCzechiWęgier,przedcesarzemMaksymilianemIorazdziałającą
naterenieWęgieropozycjąsprzyjającąHabsburgom.Możnasięteżdomyślać,żespotkaniebyło
związanezesprawamiczarnomorskimi,któreKazimierzJagiellończykpozostawiłsynomdozałatwienia,
zproblememodzyskaniaKiliiiBialogrodu.MiędzyWęgramiaPolskątrzebabyłorozstrzygnąćsprawę
spornejprzynależnościlennejMołdawii.Niektórzyhistorycysnujądomysły,żeJagiellonowie,nieufając
zbytnioStefanowiIIIWielkiemu,hospodarowimołdawskiemu,moglimyślećnawetousunięciu
goztronu,abyosadzićnanimZygmuntaJagiellończyka.Sątooczywiścietylkopodejrzenia,oparte
naanaliziepóźniejszej,pełnejwrogościpostawyStefanawobecJanaOlbrachta,mimoformalnie
łączącegoichprzymierza.TowarzyszącyWładysławowiJagiellończykowiwLewoczypanowiewęgierscy
niewykazywalichęciuczestniczeniawwyprawieczarnomorskiejzobawyprzeddrażnieniemTurcji,
atakżeprzedwzmocnieniempozycjiPolskiwMołdawii,którąuważalizasferęswoichwpływów.Narazie
więcwyprawazostałaodłożona.Otakiejchwilowejrezygnacjiświadczyfakt,żezarazpopowrocie
doPolskiJanOlbrachtzawarłrozejmtrzyletnizsułtanemBajazydemII.Zdajesiętakże,żekról
zrozumiał,iżniemożeliczyćnaWęgry.JegobratWładysławbyłzakładnikiemwrękachnieprzychylnych
Polscemożnychrodówwęgierskich.MimotrwającegorozejmuzTurcjąJanOlbrachtnierezygnował
zprzygotowywaniawyprawy.WprawdziesejmwPiotrkowiew1496r.niewyraziłzgodynaopłacenie
wniejwojskzaciężnych,alezanoweprzywilejeekonomicznedlaszlachtyprzystałnaużyciepospolitego
ruszeniazcałejPolski.Niektórezprzywilejówgodziływinteresyinnychstanów:zakazanomieszczanom
nabywaniadóbrziemskichiograniczonowychodźstwowłościandomiasta,przypomnianoteż
izaostrzonozakazdostępuplebejuszy,awięcmieszczanichłopów,dowyższychurzędówkościelnych.
Uchwaloneprzezsejmpodatkiniebyływystarczającenaprzygotowywanąwyprawę.Zrachunków
