Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
żeudanakrucjataprzeciwTurkompodniosłabyznaczeniePolskiwEuropie.Władysław,młody,rycerski,
pragnącywalkiwimięratowaniachrześcijaństwa,znakomicienadawałsiędotejwymarzonejprzez
Oleśnickiegoroli.Nieprzewidział,jakbardzosprawępodjęciawalkizTurkamiopóźnipodziałpolityczny
Węgieriwojnadomowa.DodatkowekomplikacjepowodowałasytuacjawKościele.Środowisko
UniwersytetuKrakowskiegoisamZbigniewOleśnickipopieraliideesoborowe.Zaczęłyoneprzegrywać
zpapiestwemwosobieEugeniuszaIV,poktóregostronieopowiedziałsiękrólWładysławpodnaciskiem
Węgrów,którymbardzozależałonapoparciuichwalkzTurkamiprzezStolicęApostolską.Związaniesię
WładysławazobozempapieskimniemogłopodobaćsięOleśnickiemu,którykapeluszkardynalski
otrzymałw1441r.odsoborowegopapieżaFeliksaV.WdodatkukrólwwydanymwBudziedokumencie,
uznającymunięflorencką,zrównałwprzywilejachnaterenieWielkiegoKsięstwaLitewskiegoiKrólestwa
PolskiegoduchowieństwoKościołówgreckiegoirzymskiego.ZganiłteżUniwersytetKrakowski
zatrwanieprzyideikoncyliaryzmu.TowszystkoniebyłonarękęOleśnickiemuiprzeciwnymunii
Kościołówbiskupompolskim.TymczasemwPolscenietylkomalałozainteresowaniesprawąwojen
zTurcjąidalszymudzielaniempomocykrólowi,aleteżwzywanogodopowrotuzewzględunacoraz
większychaoswewnętrzny[92].
Władysław,pozawarciuukładupokojowegozkrólowąElżbietąijejstronnictwem,w1442r.podjął
początkowozwycięskąwojnęprzeciwTurkom.Zgodziłsięnazaprzysiężeniepokoju,októryTurcy
poprosilizewzględunawewnętrznetrudnościwpaństwieosmańskim.Obecnośćjednakujegoboku
legatapapieskiegokardynałaJuliuszaCesariniego,wimieniuEugeniuszaIVnaciskającegonakróla,aby
zerwałpokójidalejprowadziłwyprawę,atakżefałszywewiadomościonadciągającejpomocyfloty
chrześcijańskiej,przekonałyWładysławadopodjęciadziałańwojennychwbrewzłożonejsułtanowi
uroczystejprzysiędze.WyprawazakończyłasięcałkowitąklęskąwbitwiepodWarnąnadMorzem
Czarnymw1444r.PoległwniejtakżekrólPolskiiWęgier,„ostatnikrzyżowiecEuropy”,którego
otoczyła,zwłaszczanaBałkanach,pośmiertnalegenda[93].
Głowalicznejrodziny
LataspędzonewWielkimKsięstwiepozwoliłyKazimierzowipoznaćukładsiłpolitycznychnaLitwie,silny
separatyzmkółmożnowładczychipretensjeoziemiespornezKoroną:Podlasie,PodoleiWołyń.Przez
całyczaswalczączopozycją,anawetzpróbamizamachównawłasneżycie,zdołałuspokoićsytuację
wewnętrznąkraju.SeparatyzmŻmudzizadowoliłprzyznaniemjejodrębnegostatusuadministracyjnego.
ZneutralizowałstronnikówMichałaZygmuntowicza,usiłującegoprzejąćwładzę,abojarówwspierających
Swidrygiellęuspokoił,dającmuwzarządlitewskączęśćPodolaiWołyń.WWilnieukonstytuowałsię
dwórhospodarski,czerpiącywzoryzdworupolskiego.Kazimierzpokazał,żepotrafibudowaćwokół
siebiewłasnestronnictwoitrzymaćwszachunawettakpotężnychprzeciwnikówjakJanGasztołd,który
nieumiałpogodzićsięzfaktemuniezależnieniasięodniegomłodegohospodara.Kazimierznieuzyskał
jednakaniodswegobrata,aniodpanówpolskichakceptacjiobjęciawładzynaLitwie.Nieudzielono
muteżpomocywprowadzonejw1444r.wojniezMoskwą.
PoklęscewarneńskiejuzyskanietronuprzezKazimierzawKrólestwiePolskimwydawałosię
oczywiste.WyborudokonałzjazdzwołanydoSieradzaw1445r.Panowiepolscyniewyobrażalisobie
oddaniakoronyinaczej,jaknazasadziegwarantowanejwukładachzczasówJagiełły,toznaczy
inkorporacjiWielkiegoKsięstwa.Kazimierznieodrazuzaakceptowałpropozycjętronu.Prowadziłgrę
trwającądwalata.WymienianoposelstwaprzemieszczającesięmiędzyKrakowemaWilnem.Polska
stronatraciłacierpliwośćigroziławyboreminnegokandydata.KazimierzprzezwysłanychzLitwy
posłówdałjasnodozrozumieniazebranymwPiotrkowiew1446r.,żenieuważasię–jaksugerowali
panowiepolscywwysłanymdoniegoliście–zanamiestnikaLitwyzramieniaKorony,ale
zadziedzicznegowładcęWielkiegoKsięstwa,apolskiegotronuteżnikomunieodda[94].Chciał
zachowaćWielkieKsięstwoipołączyćjeuniąpersonalnązKrólestwemPolskimnazasadziedwóch
niezależnychpaństw.ZanimKazimierzwyraziłzgodęnapodpisanieprzywilejów,podsuwanychmuprzez
polskąstronęjakowarunekuzyskaniatronu,musiałbyćpewien,żeniezagrożąoneinteresomLitwy,
wktórejkażdamyślpoddaniaWielkiegoKsięstwaPolscewywoływaławrzenie.OpozycjazJanem
Gasztołdemnaczeleodgrażałasię,żejeśliKazimierzprzyjmiekoronę,Litwawybierzenowego
hospodara.Rozegraniezkorzyściądlasiebietrudnejsytuacjiświadczyowielkimtalenciepolitycznym
Kazimierza,czegodowodymiałjeszczedawaćwielokrotnie.PrzedwyjazdemzWilnanadałbojarom
litewskimw1447r.takiesameprzywileje,jakimicieszyłasięszlachtapolska,awięcnietykalności
osobistejimajątkowej.Obiecałtakże,żenieuszczupliterytoriumWielkiegoKsięstwa.Odpolskich
panówzażądałdokumentugwarantującegomumożliwośćswobodnegoprzejazdumiędzyobydwoma
krajami,atakżeutrzymywanianadworzeosób
lingvagiicuiusqumque
(‘ludzijakiegokolwiekjęzyka’),
przezcooczywiścienależyrozumiećLitwinówiRusinów[95].
KazimierzprzybyłdoKrólestwaostateczniew1447r.naswojąkoronacjęwkatedrzewawelskiej,
zaplanowanąna25czerwca.Trzeciprzedstawicieldynastiijagiellońskiejnadługielataswegopanowania
związałobakrajeuniąpersonalną,bezspisywaniaodrębnegoaktu.
StałoprzednimtrudnezadaniepogodzeniasprzecznychinteresówPolskiiLitwyorazdoprowadzenia
doporozumieniaipokojowego
modusvivendi,
którybyłbydwustronniekorzystny.Musiałszukaćoparcia
wtychżywiołach,którewobukrajachzdawałysobiesprawęzkorzyścipłynącychzezgodnego
współżycia.Kazimierzusiłowałwypracowywaćkompromisowestanowiska–m.in.wbardzozaognionym
