Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.ZAPOWIEDŹNOWEJESTETYKI
Dzisiejszymludziomprzekonywającymwydajesiępogląd,żesztuka
jesttrudna,alejejkrytykałatwa.Trudnajestwsztucepraktyka,alenie
teoria.Łatwiejjestwniejtworzyćteorie,niżjerealizować.Innymi
słowami:łatwiejjestbyćestetykiemniżartystą.
Czasydawniejszepoglądutegoniepodzielały.Jegonajczęściej
powtarzana,klasycznaformułafrancuska—Lacritiqueestaisée,l’art
estdifficile—pochodzidopierozXVIIIwieku,jestwzięta
oddramaturgaFilipaDestouches,zaczerpniętazjegosztuki
LeGlorieuxzroku1732.Dawniejszeepoki—starożytność,
średniowieczeinawetjeszczeOdrodzenie—niemiałytego
przekonania.WdobieOdrodzenianapółtorawiekuprzed
Destouches’empisałMontaigneopoezjizupełnieinaczej:żełatwiej
jąuprawiać,niżjąpoznać,ilestplusaisédelafaireque
delaconoistre.Pisałtoopoezji,alemyślałtakocałejsztuce.
Cojestłatwiejsze,acotrudniejsze,tegonapewnoniepodobna
rozstrzygaćogólnie:jednemujestłatwiejpisaćdobrewiersze,
adrugiemudobrzepisaćowierszach.Natomiasthistorykmoże
powiedzieć,jaktowróżnychczasachbywało.Powie,żeprzynajmniej
wniektórychokresachsztukarozwijałasięszybciejniżjejteoria,
żetanatrafiałanatrudności,jakimnawetnajtęższeumysłyniemogły
podołać.Okresytewydałydobrewiersze,rzeźbyczyutwory
muzyczne,anieznalazłyogólnejzasadyiwyjaśnienia,naczymdobry
wiersz,dobrarzeźbaczyutwórmuzycznypolega:anisamiartyści,ani
uczeniteoretycynieumielitegowówczaswyjaśnić.Takwłaśniebyło
wczasachnowych:najpierwpowstałanowożytnasztuka,apóźniej
dopieronowożytnateoriasztukiicałanowożytnaestetyka,októrej
wniniejszymtomiebędziemowa.
Teoriasztukirozwijałasięwolno,właśniedlatego,żebyłatrudna.
Wpoczątkacherynowożytnejtakżedlatego,żeniebyłapotrzebna:
albowiemodnalezionewówczasnanowotraktatyHoracego
iWitruwiuszazaspokajałynaraziepotrzebywdziedzinieteoriipoezji
iplastyki.Alewmiaręjaksięrozwijałarenesansowapoezjaiplastyka,
nowateoriastawałasiępotrzebnai—niebawempowstała.Agdy
powstała,zaczęłazkoleiwpływaćnapoezjęisztukę.Najpierw
nowożytnasztukapobudziłateorięikierowałanią,potemteoria
pobudzałasztukęikierowałasztuką.Nowożytnedziejeukazują
