Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.1.3.Miastosumeryjskie:modeleiichkrytyka
Podstawąwiedzyostosunkachspołeczno-ekonomicznychmiastSumeru
„archiwum”zTello
jestjedynyobfityidającysięwmiaręprecyzyjniedatowaćzespółtekstów
wczesnodynastycznych:ok.1800tabliczekpotajemniewydobytychprzed
IwojnąświatowąpodczasfrancuskichwykopaliskwTello(starożytnym
Girsu,jednymztrzechośrodkówtworzącychmiasto-państwoLagasz)
irozproszonychpomuzeachikolekcjachświata.Tabliczkitedotyczą
funkcjonowaniamajątkuzwanego„domemKobiety”(późniejprzemia-
nowanegona„domBau”,boskiejpartnerkiNingirsu,patronaLagasz,
dlapodkreślenia,żebyłjejwłasnością)podczasok.20latuschyłkufazy
EDIII.Majątektenbyłodrębną,samowystarczalnąjednostkągospodar-
cząobejmującąok.4600haziemiuprawnej,nieliczącogrodów,plantacji
trzcinyipastwisk,którejaktywnośćekonomicznaobejmowałarolnictwo,
przetwórstwo,rzemiosło,wymianęzeświatemzewnętrznymiusługina
rzeczlicznegopersonelu(dziennyprzydziałżywności,jednazformwyna-
grodzeniazapracęwykonywanąwmajątku,obejmowałok.1200osób).
Zarządmajątkupozostawałwrękachaparatuadministracyjnegopodleg-
łegoformalnieżonieaktualnegoensi(władcy)Lagasz,posiadającejpoza
tym,podobniejakjejmążisynowie,odrębne„apanaże”dochodzącedo
200–300ha.
„Archiwum”zTellostałosiępodstawąklasycznegomodelupaństwa
modelpaństwa
sumeryjskiegosformułowanegoprzezo.AntonaDeimelairozwinięte-
sumeryjskiego
goprzezAdamaFalkensteina.PonieważświątyniaBaubyłajednązwie-
iAiFalkensteina
AiDeimela
luświątyńLagasz(wówczasidentyfikowanegozTello),Deimeluznał,że
świątynieskupiałyogromnąwiększośćzasobówpaństwa,wtymcałość
ziemuprawnych,iżeidealniecałaludnośćzwładcąijegorodzinąwłącz-
niestanowiłapersonelświątynny.Stądkonkluzja,żewLagasz–izapew-
newinnychmiastach–mamydoczynieniazgospodarkązorganizowa-
nądookołaświątyń,copozwalamówićosumeryjskimmieście-państwie
„państwaświątynne”
jakoopaństwieświątynnym.Monopolświątyńnaziemięuprawnąszedł
wparzezwielościąformjejeksploatacji.Deimelustalił,żeziemiaświą-
tynnadzieliłasięnatrzykategorie:ziemię„pana”(en),uprawianąbez-
pośrednioprzezświątynię,nadziałyziemiprzyznawanejakogratyfikacja
niektórymczłonkom„personelu”,wpraktycedziedziczonezojcanasyna
(wtymdziaływładcyijegorodziny)orazziemiemarginalne,wynajmowa-
newużytkowaniejednostkom.
Istnieniewielkich,samodzielnychposiadłościbędącychidealniema-
jątkiembóstwa,zostałopotwierdzoneprzeztekstyzinnychmiast(Ur,
AbuSalabikh).Kontrowersjadotyczykwestii,czyświątyniebyłyjedynymi
właścicielamiziemiuprawnej,czyteżobokświątynnejistniaławłasność
grupowalubindywidualna.Wsprawietej„czysty”modelDeimelajestnie
doobronywświetlenielicznych,aleniewątpliwychzachowanychaktów
sprzedażyzieminależącejdopewnychgrup–alenieświątyń!–osobom
80
