Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
20Pomiar:jednostkimiar
1050Jednostkipozaukładowe
UkładSIwprowadzonozewzględunawielezalet.Jegostosowaniewewszystkich
naukachdoświadczalnychodzwierciedlajednośćprawprzyrody.Zasadatylkojednej
jednostkiSIdladanejwielkościfizycznejminimalizujeichliczbęiumożliwiawyko-
nywanieobliczeńprzyużyciuwzorówbezwspółczynnikówliczbowychlubzawiera-
jącychminimalnąichilość.Stanowitowielkieułatwieniedlanauczycieliszkolnych
iakademickichorazichuczniów.Globalizującysięświatniemożesięobejśćbez
wspólnychhjęzyków”wróżnychdziedzinachiukładSIpełnirolętakiegohjęzyka”
wdziedziniejednostekmiar9.
Jednostkamipozaukładowyminazywamyjednostkinienależącedospójnego
układujednostekmiar(wpraktyce:nienależącedoukładuSI).Jednostkipozaukła-
dowemająteżokreślonezalety:
a)umożliwiająwyrażaniewynikupomiaruwpostaciprzyjaznychdlaużytkownika
liczb.Przykładowo,wygodnymijednostkamidlawyrażaniapolapowierzchnidzia-
łekbudowlanychigospodarstwrolnychsą,odpowiednio,ar(1a=100m2)ihektar
(1ha=10000m2).NajbliższejednostkiukładuSI–metrkwadratowyikilometr
kwadratowy–sązbytmałebądźzbytduże.
b)nazwajednostkipozaukładowejbywakrótsza,więcwygodniejsza.Jednostkępo-
wierzchni–ar–możnawzasadziezastąpićdekametremkwadratowym.Tyle,że
oznaczatozastąpieniewyrazujednosylabowegoprzezdwawyrazyzawierające
wsumiesiedemsylab.
c)wwielusytuacjachjednostkipozaukładowelepiejodjednostekSIuzmysławiają
naturędanejwielkościfizycznej.Przykłademmożebyćjednostkaenergii–kilo-
watogodzina.Nawetosobabezwykształceniatechnicznegorozumie,żewłączenie
elektrycznegogrzejnikaomocy2kWprzez8godzinspowodujepobór16kWh
energii(izwiązanąztymzapłatędladostawcyenergii).Tozrozumieniejeststraco-
ne,jeżelienergiatazostaniewyrażonawporównywalnychpodwzględemwielkości
megadżulach(1kWh=3,6MJ).
d)jednostkipozaukładoweczęstomająłatwedouzmysłowienianaturalnewzorce.
Wzorcemtakimjestsiła,zjakąZiemiaprzyciągamasę1kg,dziękiczemukilo-
gramsiły(1kG=9,80665N)pozostajeużywanąmiarąsiły.Atmosferatechniczna,
czylikilogramsiłynacentymetrkwadratowy(1at=1kG/cm2)jestwielkościąła-
twiejsządowyobrażenianiżpaskal(1Pa=1N/m2).Dziękiszczęśliwejkoincyden-
cji,atmosferatechnicznajestponadtobliskarzeczywistej,niecozmiennejwczasie,
wartościciśnieniaatmosferycznego10.
19Wartozauważyć,żedopołowyXXwiekurywalizowałozesobąkilkaukładówjednostek(CGS,
MKSA,techniczny,jednostkianglosaskie)oraz,pozaniechaniuużywaniałaciny,kilkamiędzynaro-
dowychjęzykównauki(niemiecki,francuski,angielski).WspółcześniepozostałtylkoukładSIijęzyk
angielski.
10Właściwościtejniemaanglosaskiodpowiednikatmosferytechnicznej:funtsiłynacalkwadratowy
(poundpersquareinch,oznaczeniepsi).
