Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Antropogenicznezmianywlitosferze
rozwojugórnictwategosurowca,zwłaszczawNiemczech,FrancjiiWielkiej
Brytanii,atakżewPolsce.Powstałynoweterenygórnicze,m.in.wNadrenii
iWestfalii(Ruhry),wLotaryngii(Francja),wrejonieLille(Belgia)inaGórnym
Śląskuorazwystąpiłwzrostwydobyciategosurowca.WAnglii,wXVIwieku
rocznewydobywanookoło40tys.tonwęgla,napoczątkuXVIIw.średniookoło
800tys.tonrocznie,anapoczątkuXVIIIw.średnierocznewydobyciewynosiło
już1,4mlnton.NaterenieWielkiejBrytaniidziałałowówczasaż10obszarów
wydobyciategosurowca.JużwdrugiejpołowieXVIIIw.wwielukrajachEuropy
górnictwostałosięistotnymczynnikiemantropopresji,któryprzyczyniłsię
dopowstawaniaspecyficznychkrajobrazówgórniczychnieznanychwcześniejczło-
wiekowi.Wynalezieniemaszynyparowo-powietrznejprzezThomasaNewcomena
w1705r.izastosowaniejejdoodwadnianiakopalńprzyczyniłosiędowzrostu
wydobyciawęgla.ZnaczniepóźniejgórnictwowęglowerozwinęłosięwRosji,
awStanachZjednoczonychAmerykidopieropouzyskaniuniepodległości.
WpierwszejpołowieXIXw.wydobyciewęglanaświeciewzrosłoz15mlnton
w1800r.do89mlntonw1855r.Rosnącezapotrzebowanianatensurowiec,
wzwiązkuzmechanizacjąjegowydobyciaorazrozwojemhutnictwaitransportu
kolejowegospowodowało,żew1870r.wydobytonaświeciejuż200mlnton,
700mlnw1900r.,aw1910r.jużokoło1mldtonwęgla.Eksploatowaniuwęgla
sprzyjałoupowszechnieniemaszynyparowej,którąwykorzystywanodoodwadniania
kopalńinapędzaniaurządzeńwyciągowych.Zpewnychodmianwęglazaczętowy-
twarzaćteżkoks,któregoświatowaprodukcjazwiększyłasięz0,75mlnw1800r.
do4,5mlntonw1850r.i41,2mlntonw1900r.Corazwięcejwęglaikoksuzuży-
wałyhutyielektrownie.WEuropierozwójgórnictwaprzyczyniłsiędozajęcia
znacznychpowierzchnigruntówzapogeumprzypadającympodkoniecXIXw.,
kiedyistniałyjużdużezagłębiawęglowe.Bogactwotowydobywanowkopalniach
podziemnychiodkrywkowych,comałoistotnywpływnacharakterantropogenicz-
nychprzeobrażeńpowstałychwlitosferzeinajejpowierzchni.Powstałtypowy
krajobrazgórniczo-przemysłowyzzabudowąkopalnianą,hałdami,nieckami
zosiadaniaizapadliskamiterenu,wyrobiskamiwpowierzchniziemi,sieciąkolejek
naziemnychilinowych,osiedlamigórniczymiorazterenami,naktórychpoja-
wiałysięszkodygórniczewzabudowieiinfrastrukturze.Występowałoznaczne
zapyleniepowietrza,anapowierzchniękm2spadałonawet55tonpyłów.Napo-
czątkuXXw.wydobycietegosurowcanadalrosło,alewyraźniespadładynamika
tegoprocesu(1913r.−1216mlnt,1928r.−1251mlnt,1937r.−1310mlnt),
gdyżpojawiłsięnowykonkurent–ropanaftowa.PoIIwojnieświatowejznów
wzrosłowydobyciewęgla,wzwiązkuzprzyśpieszonymrozwojemświatowejgospo-
darki,zwłaszczawdawnymZSRR,Chinach,StanachZjednoczonych,Australii,
takżewPolsce.Największezmianywlitosferzeinajejpowierzchniuwarunkowane
71
