Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
3.SYTUACJAJĘZYKOWANABADANYMTERENIE
3.SYTUACJAJĘZYKOWANABADANYMTERENIE
17
Włączeniewojewództwabełskiegow1462rokudoKoronyspowodowało,żena
tymsamymterenieznalazłasięludnośćpolskojęzycznairuskojęzyczna.Wwyniku
tejsytuacjipowstałozjawiskobilingwizmu.Wrazzosadnictwemszlachtymazo-
wieckiejrozpoczęłasięteżpolonizacja,któraobejmowałaprzedewszystkimszlachtę
ruskąimieszczaństwo.Takistanrzeczypotwierdzająbadaniatoponomastyczne
przeprowadzoneprzezB.Czopek,którewskazująnaistnienienatymobszarzedwu-
języcznejtradycjinazewniczej[por.Czopek1988,153].Ludnośćwiejskawwiększo-
ścipozostawałaukraińskojęzyczna
3
.Nabilingwizmnabadanymobszarzewskazuje
analizatekstówgrabowieckichzlat1566-1569[Kuraszkiewicz1938,224].
Istotnąrolęwkształtowaniudwujęzycznościnatereniestarostwagrabowieckiego
odegrałachełmskadiecezjaunicka(1596-1875),którazostałautworzonanaterenie
dawnejdiecezjiprawosławnej.Ważnymczynnikiemprzyspieszającymbilingwizm
byłopowstaniewChełmiewroku1639jednejzpierwszychszkółpublicznychdla
młodzieżyświeckiej.Wszkoletej,prowadzonejprzezbazylianów,nauczanojęzyka
polskiegonapotrzebydiecezjiunickiej.Natejpodstawiemożnawysnućwniosek,
żeelitykościołagreckokatolickiegoposługiwałysięjęzykiempolskimiukraińskim
[Czyżewski,Warchoł1998,XI].RównieżzzachowanycharchiwaliówChełmskiego
KonsystorzaGreckokatolickiegowynika,żepisarzekonsystorscybyliwXVIIiXVIII
wiekudwujęzyczni.Dwomajęzykamiposługiwałasięraczejwyższawarstwachełm-
skiegoduchowieństwagreckokatolickiego[Kość1996,47].
Szerszyspołecznieniżtylko„zhierarchizowanybilingwizm”przypadłnaXVII
iXVIIIwiek,gdypolonizowalisięmieszczaniewwojewództwiebełskim[Kość
1992a,105].PokazujątojużwspomnianewynikibadańnadtoponimiąB.Czopek
[Czopek1988].Bilingwizmwpoczątkowejfazieswegorozwojuograniczałsięjedy-
niedoleksykiproprialnej.Wnastępnymzaśokresieopanowywałtakżesystem
językowysąsiadów.Procesprzyswajaniadrugiegojęzykanastępowałwkręgach
uprzywilejowanych.DoXIXwiekubilingwizmnieobejmowałchłopów[Czyżewski,
Warchoł1998,XII].
Zebranyiwmiaręszczegółowoprzeanalizowanymateriałantroponimiczny
wskazuje,żenatereniestarostwagrabowieckiegowystępującechysystemufone-
tyczno-fonologicznegojęzykaukraińskiego.Możnadonichzaliczyć:
3
JakpiszeA.Janeczek,„[c]hociażdałasięodsunąćobawa,iżpostępypolonizacjimogłyby
pomniejszyćudziałludnościruskiejwstrukturzeetnicznejoglądanejpoprzezimiennictwo,towszakże
inny,równoległyprocesasymilacyjny,rutenizacjaludnościwołoskiej,toczącysięwłaśniewśrodowisku
chłopskim,całkowicieudaremniapróbyodróżnieniategosubstratuodetnosuruskiego.Żywiołruski
wśrodowiskuwiejskimnieponiósłstrat;przeciwnie,osiągnąłsukcesydziękiprocesomasymilacyjnym
działającymnajegokorzyść”[Janeczek1991,200-201].
