Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.RYSHISTORYCZNYSTAROSTWAGRABOWIECKIEGO
15
akcjęfundowaniakościołów.Siedzibąparafiibyłaosada,przyktórejznajdowałsię
gród.Budowasieciparafialnejprzezświeckichfundatorównaziemibełskiejzostała
zakończonanapoczątkuXVwieku[Janeczek1991,39].Istniałpozatymtzw.szla-
checkiruchfundacyjny,aktywnydopoczątkówXVIIwiekunatereniewojewództwa
bełskiego.Najszybciejwyrastałyparafienaobszarachbogatszych-międzyGrabow-
cemaBełzem.Rozwijaniesieciparafialnejprzezszlachtęzakończyłosięokoło1630
roku,jednakróżniłasięonaodsieciistniejącychwdiecezjachpołożonychwgłębi
kraju.Wwojewództwiebełskimokoło1630rokuśredniaparafiazajmowała200
km2iskładałasięz12osad,podczasgdywgłębikrajuśredniapowierzchniaparafii
wynosiła50km2[Janeczek1991,48].Opróczkościołówparafialnychistniałytakże
kapliceprywatnewdworachszlacheckich.Niemożnawykluczyć,żekapliceprywatne
poprzedzałyorganizacjęregularnychparafii[Janeczek1991,49].
Kościółrzymskokatolickizmagałsięzwielomaproblemami.Należaładonich
m.in.trudnasytuacjakadrowa-nierzadkojedenduchownypełniłposługęwdwóch
kościołach.
EkspansjaKościołakatolickiegoodbywałasięwściśleokreślonychwarunkach.
Najczęściejograniczałasiędomiastidodworówszlacheckich.JakpiszeA.Janeczek,
„[w]śródmieszczaństwaruskiegokatolicyzmsukcesówraczejnieosiągał;wśród
chłopstwaponosiłnawetpewnestraty,bowiemniewielkie,rozproszonepolskie
osadnictwokmiecestopnioworutenizowałosię”[Janeczek1991,56].
OśrodkiemCerkwiprawosławnejnaziemibełskiejbyłapoczątkowokatedra
weWłodzimierzu,powołanadożyciaprzed1086rokiem.Wpierwszejpołowie
XIIIwiekupojawiłosięnowebiskupstwozsiedzibąwUhrusku,niedługopotem
przeniesionedoChełma,którystałsięnowymośrodkiemCerkwiprawosławnej
[Janeczek1991,57].Przeciętnapowierzchniaparafiiprawosławnejwwojewódz-
twiebełskimnaprzełomiewiekówXVIiXVIIwynosiłaokoło25-30km
2
.Do
parafiinależałajednadodwóchwsi,aodległośćdocentrumparafiiwynosiłaokoło
trzechkilometrów.Dlaporównania-parafiaprawosławnanabadanymobszarze
obsługiwałapodobnąliczbęwiernych(400-500)cosiedmio-lubośmiokrotnie
większaparafiakatolicka[Janeczek1991,60].Dosiecicerkwiparafialnychdocho-
dziływspólnotyklasztorne,któreniestanowiłyjednościorganizacyjnej.Monastery
doczasureform,którenastąpiływXVIIwieku,byłyodsiebieniezależne.Liczba
placówekKościoławschodniego,ichdostępność,acozatymidzieprzewaga,jeśli
chodzioliczbęwiernych,zagrażałyztrudembudowanejsieciplacówekKościoła
katolickiego[Janeczek1991,61;Chodynicki1934,76].
Strukturaprawosławiabyłaadekwatnadostosunkówosadniczychszczególnie
nawsi.WprzeciwieństwiedoKościołarzymskokatolickiegonaziemibełskiejnie
byłośrodowiskamożnychfundatorów,niebyłowięccerkwiprywatnych,które
odpowiadałybypotrzebomdemograficznym.
