Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
2.Astronomiasferyczna
kątpomiędzytymżepunktemprzecięciaapew-
nymustalonymkierunkiem.
2.4.Układhoryzontalny
Zpunktuwidzeniaobserwatoranajbardziejnatu-
ralnymukłademwspółrzędnychjestukładhory-
zontalny(rys.2.9).
Rys.2.9.(a)Widomeruchygwiazdwciągunocy,ogląda-
nezmiejscanaszerokościgeograficznejϕ=450.(b)Te
samegwiazdywidzianenaszerokościϕ=100
Płaszczyznapodstawowajestwnimstycznado
powierzchniZiemiiprzechodziprzezobserwato-
ra.Jejprzecięciezesferąniebieskątohoryzont*.
Punktnasferzedokładnienadobserwatoremto
zenit,aprzeciwległydoniegotonadir.(Tedwa
punktysąbiegunamiwzględemhoryzontu).Koła
wielkieprzechodząceprzezzenitnazywamywer-
tykałami.Wszystkiewertykałyprzecinająhory-
zontprostopadle.
*Nienależygomylićzwidnokręgiem,czylifaktycznąli-
niąpozornegostykunieboskłonuzZiemią.Jegoprzebiegzale-
żyodwysokościobserwatoranadpowierzchniąZiemi,nierów-
nościterenuikrzywiznyZiemi(zob.p.2.9).
Śledzącruchgwiazdywciągunocy,obserwator
stwierdzi,żezakreślaonałuk,podobnydojednego
znaszkicowanychnarys.2.9.Gwiazdywschodzą
nawschodzie,osiągająnajwyższypunkt,czyligó-
rują,nawertykaleNZSizachodząnazachodzie.
WertykałNZSnazywamypołudnikiem**.Punkty
północyipołudniadefiniujemyjakopunktyprze-
cięciapołudnikazhoryzontem.
Jednązewspółrzędnychhoryzontalnychjest
wysokość,a,mierzonaodhoryzontuwzdłużwer-
tykałuprzechodzącegoprzezdanyobiekt.Wyso-
kośćzawierasięwzakresie[-900,+900],przyjmu-
jącwartościdodatniepowyżejhoryzontuiujemne
poniżej.Odległośćzenitalna,czylikątpomiędzy
obiektemazenitem,tooczywiście:
(2.10)
Drugąwspółrzędnąjestazymut,A.Jesttood-
ległośćkątowapłaszczyznywertykału,przecho-
dzącegoprzezdanyobiekt,odpewnegoustalo-
negokierunku.Niestety,niejestustalonejakiego.
Wróżnychdziedzinachstosujesięodmiennekie-
runkizerowegoazymutuizawszetrzebatospraw-
dzić.Zazwyczajazymutmierzysięodpółnocylub
południa,wkierunkuzgodnymzruchemwskazó-
wekzegara(choćbywaodwrotnie).Wgeografii,
nawigacjiiwieluinnychdziedzinachazymutjest
mierzonyodpółnocy.Wtejksiążceprzyjmiemy
dośćpowszechnąwastronomiikonwencjęmie-
rzeniaazymutuzgodniezewskazówkamizegara
odpołudnia***.Jegowartościzreguływyrażamy
liczbamiod00do3600,choćniekiedyod-1800do
+1800.Powodem,dlaktóregoprzyjmujemytędefi-
nicję,jestfakt,żeniektóreinneważnekątytakże
mierzymyodpołudnia.
Narysunku2.9azaznaczonowysokośćiazy-
muttrzechgwiazdwpewnymmomencie.Wtrak-
cieruchudziennegoichobiewspółrzędnesię
zmieniają.Innąniedogodnościątegoukładujest
jegolokalnycharakter.Narysunku2.9bmamyte
samegwiazdy,aleobserwatorznajdujesiębardziej
napołudnie.Jakwidać,ichwspółrzędnewtymsa-
mymmomenciesąinnedlaróżnychobserwatorów.
**Wartozauważyć,żeinaczejniżnaZiemi,gdziejestnie-
skończeniewielepołudników,naniebiejesttylkojeden-odbi-
cienasferzeziemskiegopołudnika,naktórymznajdujesię
obserwator.Wszystkiepozostałekoławielkiezawierającebie-
gunyniebabędziemynazywalikołamigodzinnymi(zob.p.2.5).
***Corazczęściejrównieżwastronomiiazymutmierzysię
odpółnocykuwschodowi.TakwięcazymutpunktuNwyno-
si00,E-900,S-1800iW-2700.Możnasięspotkaćztymnp.
wpopularnychprogramachkomputerowych.
