Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.14.Astronomicznesystemyczasu
43
momentempołudniaprawdziwego(górowaniaSłoń-
ca)aśredniego.
Zarównoprawdziwy,jakiśredniczassłonecz-
nytoczasymiejscowe,zależneoddługościgeogra-
ficznejobserwatoraλ*.Jestbardzoprawdopodob-
ne,żejeśliwyznaczymyzobserwacjiczaspraw-
dziwy,apotemzrównania(2.46)obliczymyczas
średni,toobabędąsięróżnićodgodzinywskazy-
wanejprzezzegarek.Tenbowiemniemierzycza-
sówmiejscowych,leczczasstrefowy.
Niegdyśkażdemiastomiałoswójwłasnyczas
lokalny.Gdypodróżowaniestałosięszybszeibar-
dziejpowszechne,tarozmaitośćstałasięudręką.
DlategowkońcuXIXw.światpodzielonona24
strefyczasowe.Wkażdejznichczasróżniłsię
odsąsiednicho1godzinę.NapowierzchniZiemi
1godzinaczasowaodpowiadaróżnicy150wdłu-
gościgeograficznej.Czaskażdejstrefyjestwięc
określonyjakoczasśrednimiejscowynapołudni-
kach00,150,…,3450.
Czaspołudnikazerowego,przechodzącego
przezGreenwich,tomiędzynarodowypunktod-
niesienia,czasuniwersalny(UT).Większośćkra-
jóweuropejskichleżywstrefiewyprzedzającejUT
o1godzinę(rys.2.29).
Wwielukrajachprzezznacznączęśćrokuobo-
wiązujeczasletni,wyprzedzającyczasstandardo-
wyo1h.Celemjestdostosowanierytmucodzien-
negożyciadorzeczywistegodnia,wnadzieiza-
oszczędzeniaenergii,zwłaszczawieczorem(ludzie
idąspaćogodzinęwcześniej).Różnicapomiędzy
czasemmiejscowymaurzędowymrośniewtedy
jeszczebardziej.Sągłosy,żeprzynositoznacznie
więcejszkódniżpożytku.Wieluludzimapoważne
problemyzprzestawieniemwewnętrznegozegara
biologicznegodwarazywroku.Ponadtoróżnekraje
stosująróżnezasadywprowadzaniaczasuletniego.
WkrajachUniiEuropejskiejczasletnijest
wprowadzanywostatniąniedzielęmarcaogo-
dzinie1UTC,gdyzegarysąprzestawianeo1hdo
przodu.Operacjęodwrotnąprzeprowadzamy
wostatniąniedzielępaździernika,równieżogo-
dzinie1UTC.
2.14.Astronomicznesystemyczasu
Czasmożnazdefiniowaćnapodstawieróżnych
zjawisk:
*Czassłonecznymiejscowy=czassłonecznyGreen-
wich+λ.
1.Czassłonecznyigwiazdowyopartesąnaob-
rocieZiemi.
2.Sekunda,jednostkaczasuwukładzieSI,oparta
jestnazjawiskachatomowych.
3.Równaniafizyczne,np.opisująceruchciałnie-
bieskich,zawierajązmiennączasową,wktórej
czasjestidealny,jednostajniepłynący.Takijest
czasefemerydiczasdynamiczny,omawiane
niecodalej.
Zobserwacjimożnauzyskaćbezpośrednio
prawdziwyczasgwiazdowy-kątgodzinnypraw-
dziwegopunktuBarana.Jesttoczasniejednostaj-
ny,dlategowpraktyceużywasięczasówśrednich.
TakimjestczasuniwersalnyUT,któryokreślakąt
godzinnynapołudnikuzerowymfikcyjnegosłoń-
caśredniego,zwiększonyo12godzin.
Średniczasgwiazdowy‛GMST’ogodzinie0UT
zdefiniowanyjestrównaniem:
(2.47)
gdzieTtostuleciejuliańskie.Stuleciejuliańskie
uzyskujesięzdatyjuliańskiejJD,którajestbieżą-
cymnumeremdnia(zob.rozdz.2.15iramkę2.2):
(2.48)
Jesttowyrażonywstuleciachjuliańskichczas,jaki
upłynąłodpołudnia1stycznia2000r.
Czasgwiazdowy,awięciUT,sąopartena
rotacjiZiemi.Sązatemskażonewszystkimijej
nieregularnościamiisystematycznymizmianami,
przedewszystkimspowalnianiem.
Stała8640184,812866swewzorze(2.47)
pokazuje,jakbardzoczasgwiazdowyspieszysię
wstosunkudo8640000sUTwciągustulecia
juliańskiego.ObrótZiemizwalnia,dlategodoba
słonecznasięwydłuża.Wefekciecorazdłuższe
stajesięteżstuleciejuliańskie,zawierająceprze-
cieżokreślonąliczbędni.Stądbiorąsiędrobnepo-
prawkiwewzorze(2.47)-dwaostatnieskładniki.
Ściślemówiąc,czasuniwersalnyużytywpo-
wyższejdefinicjiGMSToznaczasięjakoUT1.
ZobserwacjidostajemyczasUT0,nieznacznieza-
burzanywędrówkąbiegunówgeograficznych.Kie-
runekosiobrotuZiemiprzemieszczasięwzględem
skorupyziemskiejzokresemok.430dni(okres
