Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
46
2.Astronomiasferyczna
Kulminacje,wschodyizachodyciałniebie-
skichzwiązanesązobrotemZiemi.Momenty
takichzjawiskwczasiegwiazdowymiUTmoż-
nawyliczyćprecyzyjnie.CzasUTCtychzjawisk
niemożeróżnićsięodUTowięcejjak0,9s,ale
iletobędziedokładniewdalszejprzyszłości,nie
wiadomo.WspółrzędneSłońca,Księżycaiplanet
zdużymwyprzedzeniemdasięobliczyćwfunk-
cjiczasuTT,jednakodpowiedniemomentyUTC
mogąbyćjedynieoszacowane.
2.15.Kalendarze
Używanydziśkalendarzjestowocemdługiejewo-
lucji.Głównymproblemem,zjakimmusisobie
radzić,jestniewspółmiernośćpodstawowychjed-
nostek:dnia,miesiącairoku.Liczbydniimiesię-
cywrokuniesącałkowite.Ogromnieutrudniato
zadaniestworzeniakalendarzaodpowiadającego
przemianompórroku,dniainocy,amożeifaz
Księżyca.
Naszkalendarzwywodzisięzrzymskiego,któ-
rypierwotnieopartybyłwyłącznienafazachKsię-
życa.Około700r.p.n.e.powiązanogozpozornym
ruchemSłońcaiodtejporyrokskładasięz12mie-
sięcy.Miesiącwciążjednaktrwałzgrubszatyleco
cyklksiężycowy,więcroktrwałtylko354dni.Aby
pogodzićgozporamiroku,coparęlatdodawano
całymiesiącprzestępny.
Wciąguwiekówchaosnarastał*.Porządek
zaprowadziłJuliuszCezarw46r.p.n.e.,naktó-
regopoleceniealeksandryjskiastronomSosygenes
opracowałkalendarzjuliański.Rokliczył365dni,
aco4latadodawanodzieńprzestępny.
Średniadługośćrokuwkalendarzujuliańskim
wynosi365d06h,czylio11m145zadużowporów-
naniuzrokiemzwrotnikowym.Poupływie128lat
początekrokuprzypadałjużo1dzieńzapóźno.
Taróżnicadoszłado10dni,gdyw1582r.papież
GrzegorzXIIIzdecydowałsięprzeprowadzićko-
lejnąreformękalendarza.Takżewkalendarzu
gregoriańskimcoczwartyrokjestprzestępny,ale
zlatpodzielnychprzez100tylkote,któredzieląsię
przez400.Takwięcrok1900niebyłprzestępny,
ale2000był.Reformagregoriańskabyłaprzyjmo-
wanabardzopowoli,wróżnychkrajachwróżnym
czasie.Choćwszyscywidzielipotrzebęnowego
kalendarza,nakazwydanyprzezkatolickiegopa-
*ZaczasówCezarastyczeńwypadałjużjesienią.
pieżabyłtrudnydoprzyjęcia,np.wkrajachprote-
stanckich.OkresprzejściowytrwałażdoXXw.**
Nawetkalendarzgregoriańskiniejestidealny.
Różnicazrokiemzwrotnikowymurośniedo1dnia
wciąguok.3300lat.
Rozmaitadługośćlatimiesięcysprawiakłopot
przyobliczaniuodstępówczasu.Przeszkadzato
zwłaszczaastronomom,dlategowymyślonoszereg
sposobównaprzypisanieposzczególnymdniom
bieżącychnumerów.Najszerzejstosowanymjest
datajuliańskaJD.Wbrewpozoromniemaonanic
wspólnegozkalendarzemjuliańskim.Jedynieto,że
pojawiającesięwwieluwzorachnadatęjuliańską
stuleciejuliańskietrwa36525dni,tylesamocosto
latwkalendarzujuliańskim.Każdydzieńjuliański
rozpoczynasięogodzinie12:00UT.Numer0nosił
jedenzdniw4713r.p.n.e.Dzieńnr2451545rozpo-
cząłsięwpołudnieUT1stycznia2000r.Obliczeniu
datyjuliańskiejsłużąwzorypodanewramce2.2.
Datyjuliańskietoniestetywielkieliczby.Czę-
stoomijasiętęprzykrość,używajączmodyfiko-
wanejdatyjuliańskiejMJD,np.pomijasięcztery
pierwszecyfry.Zdarzasięteż,żepoczątekdoby
juliańskiejprzesuwasięzpołudniaUTnapółnoc
(abyzgraćdatęjuliańskązncywilną”).Czyniąc
tak,trzebatozawszewyraźnieopisać.
2.16.Przykłady
Przykład2.1.(Funkcjetrygonometrycznewtrój-
kąciesferycznymprostokątnym).Narysunkupo-
niżejkątAjestprosty.
WgeometriipłaskiejfunkcjekątaBbyłyby:
Dlatrójkątasferycznegomusimyużyćwzorów
(2.7),któreterazprzyjmująprostąpostać:
**Zawiłelosyreformygregoriańskiejpasjonującoiob-
szernieopisałWiesławKrajewskiwnUranii”2016,nr3,s.18.
