Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.5.Układrównikowy
25
Ztychwzględówukładwspółrzędnychhoryzon-
talnychnienadajesięnp.dotworzeniakatalogów
gwiazd.
2.5.Układrównikowy
KierunekosiobrotuZiemipozostajeniemalstały.
Wkonsekwencjiniezmienneteżpozostajepoło-
żenieprostopadłejdoniejpłaszczyznyrównika.
Będzietowięcwygodnapłaszczyznapodstawo-
wadlaukładuwspółrzędnychniezależnegood
czasuipozycjiobserwatora.Przecięciepłaszczy-
znyrównikaisferyniebieskiejjestkołemwiel-
kim,którenazywamyrównikiemniebieskim.
Jednymzjegobiegunówjestpółnocnybiegun
niebieski,punktnaniebiepółnocnym,gdzieprze-
dłużenieosiziemskiejprzecinasferę.Jestonod-
ległyook.10(podwojonaśrednicatarczyKsięży-
ca)odjasnejgwiazdyPolarnej.Południkzawsze
przechodziprzezbiegunpółnocny,którydzieligo
naczęśćpółnocnąipołudniową.Pozostałekoła
wielkieprzechodząceprzezbiegunynazywamy
kołamigodzinnymi(późniejzostaniewyjaśnione
pochodzenietejnazwy).
ObrótZieminiewpływanaodległośćkątową
gwiazdyodpłaszczyznyrównika.Nazywamyten
kątdeklinacją,δ.
Gwiazdywydająsięwirowaćwokółbiegu-
naraznadobę(fot.2.1).Abyzdefiniowaćdrugą
współrzędną,podobniejakwprzypadkuukładu
horyzontalnego,musimyustalićpewienkierunek,
niezależnyodobrotuZiemi.Zmatematycznego
punktuwidzenia,niemaznaczenia,którypunkt
narównikuwybierzemy.Wartojednakprzyjąćpe-
wienpunktszczególny,ocennychwłasnościach,
któreopiszemywnastępnymrozdziale.Nazywa-
mygopunktemrównonocywiosennej.Niegdyś
znajdowałsięwgwiazdozbiorzeBarana,dlatego
bywanazywanypunktemBaranaioznaczasięgo
astrologicznymsymbolemtegogwiazdozbioru,m
.
Terazmożemyzdefiniowaćdrugąwspółrzędną-
rektascensję,!.Jesttokątdwuścienny,pomiędzy
półpłaszczyznamikołagodzinnegoprzechodzące-
goprzezpunktBaranaikołagodzinnegoprzecho-
dzącegoprzezdanyobiekt.Mierzymygoodwrot-
niedoruchuwskazówekzegara.
Anideklinacja,anirektascensjaniezależąod
położeniaobserwatoraczyruchówZiemi.Mogą
więcbyćużywanedotworzeniakatalogówgwiazd
imapnieba.Wwieluteleskopachjednazosi,oś
godzinna,jestrównoległadoosiobrotuZiemi
Fot.2.1.Nocągwiazdyzdająsięwirowaćwokółbieguna
nieba.Wysokośćbiegunanadhoryzontemrównasięsze-
rokościgeograficznejobserwatora(fot.AimoSillanpää
iPasiNurmi)
(późniejwyjaśnimydlaczego).Druga,ośdeklina-
cji,jestdoniejprostopadła.Deklinacjęmożemy
poprostuodczytaćnaskaliteleskopu.Natomiast
punktzerowyskalirektascensjiprzesuwasięwraz
zruchemdobowymZiemi,dlategoznajomośćrek-
tascensjiobiektuniewystarczy,byznaleźćgona
niebie.MusimyjeszczeznaćpołożeniepunktuBa-
rana.
Wykorzystamyfakt,żepołudnikzajmujestałe
miejscenaniebie,abywprowadzićlokalnąwspół-
rzędną,odpowiadającąrektascensji.Kątgodzin-
ny,h,mierzymyodpołudnika,wzdłużrównika,
wkierunkuzgodnymzruchemwskazówekzegara.
Dladanegoobiektuniejestonniezmienny,lecz
stalerośnienaskutekobrotuZiemi*.Kątgodzinny
punkturównonocywiosennejnazywamyczasem
*Mamywięcwistociedwaukładyrównikowe.Ten,
wktórymdrugąwspółrzędnąjestkątgodzinny,nazywamy
układemrównikowymIlubukłademrównikowymgodzinnym.
Tenzaś,wktórymjestniąrektascensja,nazywamyukładem
równikowymIIlubukłademrównikowymrównonocnym.
