Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
rychmiejsc,aletakżewzaburzeniachrównowagipłynówustrojowych,zwa-
nychhumorami,np.żółci,krwi,uflegmy”.
DopieronaprzełomieXViXVIwiekunowyduchczasówprzynosiłnadzieję
odmiennegowidzeniaprzyczynchoróbzakaźnychjużwówczaszwanychpesti-
lencjami(pestispóźniejoznaczałodżumę)lubmorbescontagiones.Koncepcję
kontagionu–czynnikazakaźnego,wprowadziłwłoskilekarzGirolamoFraca-
storo,nazwanywPolsceFrakastorem.Byłhumanistą-poetą,kolegąMikołaja
KopernikazczasówakademickichwPadwie.JegopoematSyphilissiveMorbus
Gallicusopisywałgroźnąwówczaschorobęfrancuską(kiłę),wywodzącjąod
mitologicznegopasterzaSyfilusa.SławęFrakastorowiprzyniosłaksiążkaDe
contagioneetcontagiosismorbisnapisanaw1546.Kontagion,czynnikzakaźny,
choćjeszczeniejakaśistotażywa,alejużrzeczmaterialna,przenosiłchoroby
zakaźneprzezkontaktchoregozezdrowym,poprzezprzedmioty,jaknp.ubra-
nia,bieliznęlubteżnaodległośćprzezpowietrze(stądpojęciamorowego
powietrza,czywogólepowietrzajakonosicielaepidemii).Frakastornieprecy-
zował,cotosątejegoseminaria(łac.zawiązki)morbi.Dopierowroku1668
kupiecholenderskiiszlifierzamatorsoczewek,zobaczyłjakopierwszyczłowiek
światistotżywych,aletakmaleńkich,żedopieroznaczniepowiększonystawał
sięwidoczny.Komórkiroślinnezauważonojużwcześniej,aletocoujrzał
kupieczDelftprzekraczałowszelkiegranicewyobraźni.Leeuwenhoek,bo
takienazwiskonosiłsławnyodkrywca–oglądałpodswoimiprostymimikro-
skopami(trzymanymiwręce,podświatło),aleobdarzonymidoskonałymi
soczewkamicopopadło–wodęspodrynny,ślinę,spermę.Atocowidziałopi-
sywałwlistachdoKrólewskiejAkademiiwLondynie,opatrywałrysunkami,
atylkomożnychtegoświatazapraszałnademonstracjedziwacznychzwie-
rzątek,kolek,wijącychsiępotworków.Wtamtychczasachodkrycienowego
świataniebudziłozainteresowaniaprzyrodników,asporycodosensuistnienia
takichistotwiedliraczejfilozofowieiinnihumaniści.DopieroXIXwiekprzy-
niósłodkrycietajemnicyistotyspodmikroskopu.
Dziękiodkryciomchemika–LudwikaPasteura(1822–1895)ilekarza–
RobertaKocha(1843–1910)ludzkośćusłyszałaoznaczeniuirolibakterii.
Pasteurobaliłteorięsamorództwa,wówczasjużograniczonądomikrobów,
drobnoustrojomprzypisywałrolęwprocesachfermentacjiignicia.Jegoprace
nadchorobąjedwabników–pebryną,wywoływanąprzezpierwotniaki,uznać
należyzapoczątkimikrobiologiichoróbzakaźnych.Wdalszychswychpracach
zajmowałsięzarazkamiwąglikaicholerydrobiu.
PrzezlatatrwałspórpomiędzyPasteuremiKochemdotyczącypierwszeń-
stwaniektórychodkryć,międzyinnymirolilaseczki,nazwanejwkrótceBacillus
anthracis,wwywoływaniuwąglika.Wroku1878PasteurwrazzJoubertem
iChamberlandemnapisali,iżwcelustwierdzenia,żemikroskopijnyorganizm
jestzpewnościąsprawcąchorobyikontagionem,należywyhodowaćgopoza
organizmemżywicielskim.Takahodowlapowinnawywoływaćsymptomycho-
robyworganizmiezwierzęcym.Należyjednakpamiętać,żedoświadczeniaswe
prowadziłPasteurposługującsięhodowlamipłynnymi,które,jaksamstwier-
dził,podczasprzechowywaniaprzestawałybyćsterylne.Wtymsamymroku
2