Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Międzybajkąabaśnią
EtymologicznedociekaniaBogdanaWalczakadowodzą,żeźródłosłówobu
terminówjesttensam:obapochodząodpraindoeuropejskiego*bhā-oznacza-
jącegomówienie,aichznaczeniejestpodobne:starsza,zaświadczonajużwXV
wieku,jestbaśń,czylinopowieśćotreścifantastycznej,bajka,wymysł,nieprawdo-
podobnahistoria”13.Niemalowiekmłodszabajkaoznaczanatomiastnmówienie,
baśń,opowieśćotreścifantastycznej;zmyślonąopowieść,opowiadanie,fabułę”14.
Etymologiczneustalenianiesąjednakszczególniepomocne-wskazujątylkona
wymienność,bliskoznacznośćobuterminów,podczasgdyliteraturoznawcyifolk-
loryścidążądoichzdecydowanegorozróżnienia.
Wlatach60.JulianKrzyżanowski(zpozycjiznawcykulturyludowej)próbo-
wałuporządkowaćterminologięiproponował,byposługiwaćsiędwuczłonowymi
terminami:bajkazwierzęca,fantastyczna(magiczna),ajtiologiczna,łańcuszkowa,
dladzieciitd.15.Oilejednakpierwszeterminyodnosząsiędokompozycjiutwo-
rów,otyleostatnizadystynktywnyuznajewiekodbiorcy(wirtualnego).Zmu-
szatodopostawieniapytania,czybajkamagicznaniemożebyćndladzieci”?16.
Amożenależywtakimprzypadkuposługiwaćsiętrójczłonowymterminem?Ta
pierwszapróbauporządkowaniaterminologiikażezwrócićuwagęnafaktoczywi-
sty-nbajka”należynarazdodwóchdziedzinhumanistyki(folklorystykiiliteratu-
roznawstwa)iwobrębiekażdejznichoznaczaodmiennepojęcia,atakżewchodzi
wrelacjezinnymiterminami.Folklorystadefiniujewięcbajkęjakonopowiadanie
tradycyjne,tj.żyjącewprzekazieustnym,powtarzaneprzezbajarzy,którzyjeza-
słyszeliodswoichpoprzedników”17.Wobrębiebajkiod1910roku,kiedytoAntti
AarneopublikowałVerzeichnisderMärchentypen,wyróżniasięczterygrupy:bajki
zwierzęce;baśnie,legendy,nowele;kawałyianegdotyorazbajkiajtiologiczne.
Literaturoznawcanatomiastrozróżniabajkę(ezopową)ibaśń.Pierwsząznich
najdokładniejopisałaJaninaAbramowska,wskazując,żeojejswoistościdecyduje
strukturaaktantowa-parakontrastującychbohaterówostałej,znanejtożsamości,
którareprezentujepewneracje;fabułautworuprowadzidodialogowejbądźfabu-
larnejweryfikacjitychpostaw.Światprzedstawionycechujeumownafantastyka
13B.Walczak,Językoznawcaobaśni.Wzb.:Baśńwewspółczesnejkulturze.T.1.Niewyczerpana
mocbaśni:literatura–sztuka–kulturamasowa.Red.K.Ćwiklak.Poznań,WydawnictwoNaukowe
UAM2014,s.18.
14Tamże,s.21.
15J.Krzyżanowski,Bajka.Hasłow:Słownikfolklorupolskiego.Red.J.Krzyżanowski.Warszawa,
WiedzaPowszechna1965,s.27.
16KrytykępropozycjiKrzyżanowskiegoznaleźćmożnatakżeuJaninyAbramowskiej.Zob.tej-
że,Polskabajkaezopowa.Poznań,WydawnictwoNaukoweUAM1991,s.11-12.
17J.Krzyżanowski,Bajkaludowa.Hasłow:Słownikfolklorupolskiego,dz.cyt.,s.27.
26
WydawnictwoNaukoweUAM–wszelkieprawazastrzeżone
