Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2
Jaskinie
Jaskiniesąprzedmiotemzainteresowaniaspeleologii,rozumianejzarówno
jakodziałnauki,aleteżjakoogółaktywnościludzkiejwtakichobiektach
podziemnych(awięcrównieżdziałalnościeksploracyjnej,czysportowej).
Małenaturalnepustkipodziemne,orozmiarachrzędupojedynczychmetrów,
wcałościoświetloneświatłemdziennym,sąwpraktycespeleologicznejokreś-
lanejakoschronyjaskiniowe(schroniskaskalnelubpodskalne).Spotykane
niekiedyterminy„pieczara”,„grota”i„jama”możnauznaćzapotocznelub
tradycyjne,nienaukowesynonimyokreślenia„jaskinia”.„Szparami”,głów-
niewrejonietatrzańskim,nazywanesąjaskinieciasne–opostaciszczelin
skalnych.
Jaskiniesąobiektamisilniezróżnicowanymi,powstającymiwróżnych
środowiskachskalnych,wwynikurozmaitychprocesów.Tradycyjniedzielo-
nesąonenakrasowe(najczęściejwystępująceinajlepiejznane),pseudokraso-
we(terminróżnierozumiany)iniekrasowe.Obecniejaskinieklasyfikowane
sąnapodstawieróżnychkryteriów–rozmiarów,rodzajuskał,wktórych
występują,czymomentupowstania–jednoczesnegozformowaniemsięskały
(jaskiniepierwotne)lubpojejuformowaniusię(jaskiniewtórne).Najszersza
inajpełniejszajestklasyfikacjagenetyczna,wliteraturzekrajowejprzedsta-
wionaprzezPulinęiAndrejczukawWielkiejEncyklopediiGeografiŚwiata.
Wedługpochodzeniajaskiniepodzielilioninaendogeniczneiegzogeniczne.
Pierwszaztychklasobejmujejaskiniemagmatyczne(sątonp.próżnieocha-
rakterzedużychdruz),wulkaniczne(eksplozyjne,np.kominyutworzone
wwynikugwałtownycherupcjiorazefuzywne,przedewszystkimlawowe)
itektoniczne(głównietensyjne,awięcpowstającewwynikuruchówusko-
kowychpolegającychnarozsuwaniusięblokówtektonicznych).
Wśródjaskińopochodzeniuegzogenicznymwyróżnionoażosiempod-
grup,zktórychczęśćobejmujeobiektybardzoegzotyczneirzadkie.Naj-
ważniejszazpodgruptojaskiniekrasogeniczne(powszechniejnazywane
krasowymi),będącewynikiemchemicznegorozpuszczaniaskał(najczęściej
węglanowych,aleteżgipsowychisolnych),arzadziejrównieżgwałtownego
strącaniazwiązkówmineralnychrozpuszczonychwwodzie.Ichszczególną
odmianąsąjaskiniehydrotermalne,czylipowstałewwynikuoddziaływa-
niagorącychwódwgłębnych(zaznaczasiętuwięcistotnywpływzjawisk
endogenicznych).Jaskiniesufozyjnesąrezultatemwypłukiwaniacząstekmi-
neralnychprzezwodypodziemne,powstająonegłówniewskałachilastych,
wsłabozwięzłychpiaskowcachoraztufach.Jaskiniekriogenicznetworząsię
wrezultacieroztapianialodulodowcowego.Wśródjaskińeolicznychwy-
różnionokorazyjne,powstającewwynikuerozjiwiatrowejorazdefacyjne,
tworzącesięnaskutekwywiewaniadrobnychcząstekmineralnych–produk-
turozpaduskałylitej,którynastąpiłwwynikuinnychprocesów.Działalność
12
Rozdział1.CharakterystykaobiektówpodziemnychwPolsce
