Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.3.Beskidy,PogórzeKarpackieiWieliczka
BeskidyorazPogórzeKarpackietobardzorozległyobszar,któregopowierzch-
niawynosiokoło17000km
2
,odpowiadającygeologicznejjednostceKarpat
zewnętrznych.Wykazujeonstałecechybudowygeologicznej,powodujące,że
występujątujaskinieopodobnymcharakterze.Zagęszczenietychobiektów
niejestznaczne,alezewzględunarozległośćKarpatichliczbajestduża.
Budowageologicznategoobszarujestdośćmonotonna,występujetu
niemalwyłączniefliszowiekukredowymipaleogeńskim,składającysię
znaprzemiennychwarstwskałokruchowych(zlepieńców,piaskowców,mu-
łowców)orazilastych.Zdecydowaniedominująiłowceimułowce,choćna
powierzchniterenuznacznieczęściejodsłaniająsiębardziejodpornepiaskow-
ceciosowe.Podrzędniewystępująmargle,wapienieiskałykrzemionkowe.
Osadytesąwynikiemwystępowaniaprądówzawiesinowychspływających
podnieMorzaTetydywjegogłębszejstrefie.Sedymentacjatrwałaodpocząt-
kukredy(ok.145mlnlattemu)dowczesnegomiocenu(15mlnlattemu),
dostarczającosadówołącznejgrubościkilkukilometrów.Szerokośćzbiorni-
ka,wktórymsięoneformowałyszacujesięnaokoło300km,sięgałonwięc
dalekonaterenWęgier.
Wśrodkowymmiocenienastąpiłafazagwałtownychruchówtektonicz-
nych,któreostateczniedoprowadziłydoutworzeniapłaszczowiniprzesu-
nięciaichkupółnocy–nateren,któryobecniezajmują.Procesytezakończyły
sięokoło13mlnlattemu.Skałyfliszukarpackiegosąsilniezuskokowane
ipociętegęstąsieciąspękań.Powszechniewystępującymwspółczesnym
procesemrzeźbotwórczymsąnatymobszarzeosuwiska.
Jaskinietegorejonuwykształciłysięwseriachpiaskowcowo-łupkowych
imającharakterniekrasowy.Zdecydowanieprzeważająobiektyutworzone
wkonsekwencjigrawitacyjnegoprzemieszczaniamasskalnych.Wyróżniasię
wśródnichdwapodstawowetypygenetyczne.Pierwszytoszczelinytekto-
niczne,rozwartedylatacyjnenaskutekprzedosuwiskowychprzesunięćlub
osiadaniablokówskalnych.DobrymichprzykłademsąJaskiniaMalinowska
wBeskidzieŚląskim,będącawłaściwiesystememszczelinodługości230m
igłębokościsięgającej15m,czyJaskiniaSzkieletowanaPogórzuRożnow-
skim.Drugimgłównymtypemjaskińkarpackichsąobiektyblokowiskowe
–pustkipomiędzyblokamiskalnymiprzemieszczonymiruchemosuwisko-
wym,jaknp.rozległaJaskiniaMiecharska.Typtenreprezentujeteżznaczna
liczbaobiektówmałych.Typwieluinnychjaskińokreślasięjakopośredni
międzypowyższymi.Nielicznejaskiniebeskidzkiewykształconesąwska-
łachwęglanowych(sporadyczniewystępującychwapieniach),aleionenie
mającharakterukrasowego.Rzadkowystępująjaskinieutworzonewwyniku
wietrzeniaierozji(sufozji),genezętakąmam.in.JaskiniaKomonieckiego
wBeskidzieMałym,będącadośćszerokąkomorą.Wartymwspomnienia
ewenementemjestJaskiniaLodowawZamczysku(BeskidMały)–jedyna
lodowajaskiniapozaTatrami.
1.2.Jaskinie
19
