Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
dolomitycznych.Naniektórychobszarachznajdująsięjaskinietylkojedne-
gotypugenetycznego(np.Jura),nainnych–różnychtypów(np.Sudety).
Jaskiniekrasowewskałachwęglanowych,wposzczególnychrejonachmają
różnąmorfologię,wpływająnatoczynnikigeologiczne(rozmiariforma
wystąpieńskałwęglanowych,gęstośćisposóbwykształceniaspękań)oraz
topograficzne(morfologiaterenu).Fakttendoskonaleuwidaczniasięna
przykładziejaskińTatr,JuryiSudetów.
Wartowspomniećjeszczeokwestiikrasukopalnego(paleokrasu),czyli
ośladachdawnychjaskińlubdawnychjaskiniachcałkowiciewypełnionych
różnymmateriałemmineralnym–osadami,krystalicznymkalcytem,albo
martwicąwapienną.WPolscetakiezjawiskasączęstospotykanewkamie-
niołomachiodsłonięciachWyżynyŚląskiej,atakżewGórachŚwiętokrzy-
skichiTatrach.Sąoneśladamirozwojuprocesówkrasowychwdewonie
(około400mlnlattemu),permie(250–290mlnlattemu),triasie(200–250
mlnlattemu),naprzełomietriasuijuryorazwmiocenie(kilkanaściemln
lattemu).
1.2.1.WyżynyKrakowsko-CzęstochowskaiWieluńska
Obszarten,tradycyjnienazywanyteżWyżynąKrakowsko-Wieluńską,albo
Jurą,tonajzasobniejszywjaskinieregionPolski.Podwzględemgeologicz
-
nymtworzygookoło300.metrowej(lokalnie400.metrowej)grubościwar-
stwazbudowanazróżniewykształconychskałwęglanowych.Formowały
sięonewwarunkachpłytkomorskich,wokresiegórnejjury(ok.160–155
mlnlattemu).Sątowprzewadzeróżnorodnewapienie,wśródktórych
wyróżniająsięwapieniemasywne(tw.skaliste)–najbardziejpodatnena
rozwójzjawiskkrasowych.Powstawałyonejakorafopodobnestruktury
nazywanebiohermami.Ponadtowystępujątuinnewapienie(uławicone)
orazpodrzędniemargle.
Tenzespółskalny–określanyjakopłytakredowa–zkońcemmezozoiku
uległlekkiemutektonicznemuwychyleniu,dziękiczemuobecniezapadapod
kątem2–5°kupółnocnemu-wschodowi,tworzącstrukturęzwanąmonokliną.
Dziękierozjiukształtowałsięwyraźnyprógmorfologiczny,ograniczający
WyżynęKrakowsko-Wieluńskąodpołudniowegozachodu.Wjejobrębie
utworzyłysięróżnokierunkowestrefytektoniczneisystemyspękań.
KrasnaobszarzeJurymógłzacząćsięrozwijaćjużwpaleogenie;po-
czątkowotworzyłysięjegoformypowierzchniowe,takiejaklejekrasowe
orazprawdopodobniemogoty,czylikopułowatewzgórza,będąceostańcami
denudacyjnymi.Tektonizacjaobszaruorazsprzyjającyklimatspowodowały
wmiocenieipliocenieprzyspieszenietychprocesówiutworzeniesystemów
jaskiniowych.Dalszaewolucjaformkrasowychmiałamiejscewplejstocenie,
gdydoszłodopowiększeniajaskiń,zaznaczyłsięteższeregfazpowstawania
naciekówinamulisk.Ewolucjajaskińtrwadodziś,powstająlejeizapadliska
krasowe,widocznajestdziałalnośćponorówiwywierzysk.
1.2.Jaskinie
15
