Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Ostatnietapsedymentacjimorskiejprzypadłnaeocen,powstaływtedy
najpierwzlepieńceiwapienie,apotembardzogrubypakietpiaskowcowo-
-łupkowy–fliszpodhalański,produktsedymentacjimateriałutransporto-
wanegoisortowanegoprzezprądyzawiesinowewśrodowiskumorskim.
Kolejnafazaintensywnychruchówtektonicznychnastąpiławmiocenie.Tym
razemmiałyonejednakcałkiemodmiennycharakter–Tatrystopniowoule-
głysilnemuwypiętrzeniu.Skałyosadowemezo-ikenozoikuuległyprzechy-
leniu,aostatecznieprzebiciuprzezwielkiblokstarychskałkrystalicznego
podłoża.WskutektegopółnocnestokiTatrsązbudowanezwyraźniezapada-
jącychkupółnocyzespołówskałosadowych–płaszczowin.Wkonsekwencji
tektonicznegowyniesieniastopniowozaczęłasiętutworzyćwspółczesna
rzeźbagórska.Procesyerozyjneuległyintensyfikacjiwplejstocenie,wznacz-
nejczęścidziękidziałalnościlodowcówgórskich.
Skałykrasowiejącewmasywietatrzańskimtworząwąskiepasmaoprze-
bieguzbliżonymdorównoleżnikowegoizmiennejszerokości,wchodzące
wobrębkolejnychpłaszczowin.Głównyichzespółtośrodkowotriasowe,
płytkowodne,warstwowanewapienieidolomity,którychmiąższośćmiej-
scamisięgakilometra.Zespółdrugistanowiąnajlepiejodsłonięte(wapienne
ścianynp.RaptawickiejTurni,WielkiejTurni,Giewontu),detrytyczneiorga-
nogenicznewapienieśrodkowejjuryidolnejkredyomiąższoścido300m.
NielicznejaskiniewystępująwzdłużpółnocnegobrzeguTatr,weoceńskich
wapieniachdetrytycznych.Ponadpołowapowierzchniobszarówkrasowych
wTatrachznajdujesięnatereniePolski.
Wtatrzańskichskałachwęglanowychopisywanesąnieliczneśladypro-
cesówkrasowychowiekumezozoicznymiprzedeoceńskim.Intensywne
krasowienie,wwynikuktóregopowstałynajwiększejaskinie,następowało
wneogenie–odpóźnegomiocenudopliocenu,azwiązanebyłozwypię-
trzaniemmasywuipoczątkiemrozwojugórskiejrzeźbyterenu.Wokre-
siepóźnegoplejstocenurozwijałysięsystemywielkichstudnikrasowych,
wtrakcieposzczególnychdeglacjacjiodprowadzającychwodęztopniejących
lodowców.Rozwójtychsystemówjaskiniowychtrwadodziś.Tatrytojedyny
wPolsceobszar,naktórymwykształciłsięcharakterystyczny,cechującysię
silnymrozwinięciemsystemówjaskiniowychwpionie,kraswysokogór-
ski.Występujątutypowejaskiniekrasowe,rozwijającesięnazałożeniach
tektonicznych(uskoki,systemyspękań),choćwprzypadkujaskiniDziura
wskazujesięnaprawdopodobnągenezęhydrotermalną.
NatereniePolskichTatrznanychjestponad800jaskiń.Występująone
główniewwyższychpartiachgór–wtw.strefiewierchowej,wichczęści
zachodniej(DolinaChochołowska,MasywKominiarskiegoWierchu,Dolina
Kościeliska,MasywCzerwonychWierchów)orazstrefieśrodkowej(Dolina
Bystrej).Sątoobiektyobardzoróżnychrozmiarach.Znacznaichczęśćto
niewielkieschronyjaskiniowe,aleznajdująsiętuteżdoskonalerozwinię-
tesystemyjaskiniowe,zwykształconymipiętramikorytarzy,połączonymi
studniami.NajwiększymznichjestsystemJaskiniWielkiejŚnieżnejołącznej
1.2.Jaskinie
17
