Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Prokariontyieukarionty
41
0,5μm
Ryc.3.2.Prokarionty
Mikrofotografiaztransmisyjnegomikroskopuelektronowego
komórekEscherichiacoli,bakteriibędącejpowszechnym,zwykle
nieszkodliwymmieszkańcemprzewodupokarmowegoczłowieka.
Jednakże,niektóreszczepyE.coli,którezazwyczajsąnabyteprzez
spożycieskażonejżywnościlubwody,produkujątoksyny,które
powodująwymiotyibiegunkę.Tenheterotroficzny(niefotosynte-
tyzujący)prokariontjestnajdokładniejzbadanymzewszystkich
żywychorganizmów.Każdakomórkawkształciepałeczkimaścianę
komórkową,błonękomórkowąicytoplazmę.Materiałgenetyczny
(DNA)znajdujesięwmniejziarnistymobszarzewcentrumkażdej
komórki.Tenobszar,znanyjakonukleoid,niejestotoczonybłoną.
Gęstoziarnistywyglądcytoplazmyjestwdużejmierzespowodo-
wanyobecnościąlicznychrybosomów,którebiorąudziałwsyntezie
białek.Dwiekomórkiwśrodkuwłaśniesiępodzieliły,alenieroz-
dzieliłysięjeszczecałkowicie
wyspecjalizowanych,otoczonychbłonąstruktur(orga-
nelli),którepełniąokreślonefunkcje.
Wkomórkacheukariotycznychchromosomysąod-
dzieloneodpozostałejczęścikomórkizapomocąotoczki,
składającejsięzdwóchbłon.DNAwkomórkacheuka-
riotycznychjestlinioweiściślezwiązanezespecjalnymi
białkamizwanymihistonami,tworzącchromosomy,które
sąstrukturalniebardziejzłożoneniżchromosomybakte-
ryjne.Wkomórkacheukariotycznychmożnaponadtowy-
różnićodrębneprzedziały,wktórychrealizowanesąróżne
funkcje(ryc.3.3).
Niektórecechy,któreodróżniająkomórkiprokario-
tyczneodeukariotycznychzostaływymienionewtab.3.1.
Kompartmentacja
(tworzenie
przedziałów,
kom-
partmentów)wkomórkacheukariotycznychodbywasię
zapomocąbłon,któreoglądanewmikroskopieelektro-
nowym,wyglądająbardzopodobnieuróżnychorgani-
zmów.Poodpowiednimutrwaleniuizabarwieniu,błony
temajątrójwarstwowycharakter,składająsięzdwóch
ciemnychwarstwoddzielonychjaśniejszą(ryc.3.4).
Terminbłonaelementarnazostałużytydooznaczenia
błon,któremajątakąwłaśniebudowę.
TEORIAKOMÓRKOWAATEORIAORGANIZMALNA
Wswojejklasycznejformie,teoriakomórkowamówiła,
żeciałaroślinizwierzątsąagregatamiodrębnych,zróżni-
cowanychkomórek.Zwolennicytejkoncepcjiwierzyli,że
aktywnośćcałejroślinylubzwierzęciamożebyćuważana
zasumędziałalnościposzczególnychjejskładowych,czyli
komórek.KoncepcjatazostałaporównanadoJefersonow-
skiejteoriidemokracji,którauważała,żenaródjestzależny
idrugorzędnywprawachiprzywilejachodposzczególnych,
składającychsięnaniegostanów.
DodrugiejpołowyXIXw.sformułowanoalternatywędla
teoriikomórkowej.Znanajakoteoriaorganizmalna,uznaje
onacałyorganizm,anieposzczególnekomórkizanajważ-
niejsze.Wielokomórkowaroślinalubzwierzęsątraktowane
nietylkojakogrupaniezależnychjednostek,alejakomniej
lubbardziejciągłamasaprotoplazmy,którawtokuewolu-
cji,podzieliłasięnakomórki.Teoriaorganizmalnapowstała
częściowonapodstawiewynikówbadańfizjologicznych,któ-
rewykazałykoordynacjędziałańróżnychorganów,tkanek
ikomórek.Możeonabyćporównanadoteoriirządu,która
utrzymuje,żenajważniejszyjestzjednoczonynaród,anie
państwa,zktórychnaródsięskłada.
DziewiętnastowiecznyniemieckibotanikJuliusvon
Sachszwięźlezdefiniowałteorięorganizmalnąpisząc:
HDiePfanzebildetZelle,nichtdieZellePfanzen”
,cooznacza
HRoślinatworzykomórki,komórkinietworząrośliny”
.
Rzeczywiście,teoriaorganizmalnamazastosowaniedo
roślin:rozdzieleniekomórekroślinnychrzadkojestcałkowi-
te-protoplastysąsiadującychzesobąkomórekpozostają
połączonezesobącytoplazmatycznymipasmamiznanymi
jakoplazmodesmy.Plazmodesmyprzechodząprzezścia-
nykomórkoweiłączącałąroślinęwcałośćzwanąsympla-
stem,któryskładasięzpołączonychzesobąprotoplastów
iichplazmodesm.JakstwierdziliDonaldKaplaniWolfgang
HagemannHRoślinywyższezamiastbyćfederalnymiagre-
gataminiezależnychkomórek,sąjednolitymiorganizmami,
którychprotoplastysąniekompletniepodzieloneprzez
ścianykomórkowe”
.
Wswojejnowoczesnejformie,teoriakomórkowastwier-
dza,że:(1)wszystkieżyweorganizmyskładająsięzjednej
lubwięcejkomórek;(2)reakcjechemiczneżywegoorgani-
zmu,wtymprocesyuwalnianiaenergiiibiosyntezyzachodzą
wewnątrzkomórek;(3)komórkipowstajązinnychkomórek;
oraz(4)komórkizawierajądziedziczonąinformacjęorazin-
formacjatajestprzekazywanazkomórkimacierzystejdoko-
mórkipotomnej.Teoriakomórkowaiteoriaorganizmalnanie
wykluczająsięwzajemnie.Razem,dostarczająsensownego
spojrzenianastrukturęifunkcjenapoziomiekomórkowym
iorganizmalnym.
