Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
Wprowadzenie
byłaksiążkaReligijnośćspołeczeństwapolskiegolat80.Odpytańfilozoficznychdo
problemówempirycznych,którabędzietujeszczeprzywoływana.Planowanabyła
onajakopierwszazseriipublikacji,aleśprzyszedłrok1989-mnieorazmoich
współpracownikówiprzyjaciółwciągnąłwirwydarzeńifascynującaproblematyka
budowaniademokracji.
Problematykareligii,religijnościiKościołanigdymniejednaknieopuściła.
Samataksiążkapowstawaładługo3:pracanadniątoprzyspieszała,tozwalniała,
anawetzamierała.Niebyłatopracałatwa.Mojąambicjąbyłozintegrowaniepodejść
teoretycznychibadańempirycznych,rozważańogólniejszychianalizdotyczących
Polski.Niemnieoceniać,wjakimstopniutosięudało.
Oczymjesttaksiążka?Maonacharakterwielowątkowyiwieloaspektowy:
oteoriisekularyzacjiiotym,cojestpozajejgranicami,oreligiiireligijności,
oKościeleistosunkachmiędzypaństwemaKościołem(Kościołami),oPolsce
ipolskimspołeczeństwie.
10Religia-Kościół-religijność
Napocząteksłówkilkaopodstawowychpojęciach.Niebędętuanalizowała
rozmaitychdefinicjireligii,religijnościiKościołajakoformyorganizowaniażycia
religijnego.Niepokuszęsięowłasnądefinicjętychpojęć.Lepiejwskazaćklasyków,
bozarysowalioniszerokiespectrumdefinicjimożliwych.Przytoczętudwie,obie-
paradoksalnie-mibliskie.ReligiadlaEmile)aDurkheima(1858-1917)njestsyste-
mempowiązanychzesobąwierzeńipraktykodnoszącychsiędorzeczyświętych,
toznaczywyodrębnionychizakazanych,wierzeńipraktykłączącychwszystkich
wyznawcówwjednąwspólnotęmoralnązwanąkościołem”4.Niecharakteryzował
onowychwierzeńtreściowo,kładącnacisknaichspołecznefunkcje.MaxWeber
(1864-1920)uchylałsięoddefiniowaniareligii:
Definicjatego,czymnjest”religia,niemożeotwieraćrozważań(ś),mogłaby
jeewentualniezamykać.Jednakniezajmujemysiętuwcalenistotą”religii,
leczwarunkamiioddziaływaniemswoistegorodzajudziałaniawspólnoto-
wego,któregozrozumienietakżetumożliwejestjedyniedziękiodwołaniusię
dosubiektywnychprzeżyć,przedstawień,celówjednostki-donsensu”(ś)
5
.
Wjegodziełachreligiaokreślanajestprzezkontekst-towłaśniensens”
,nobszar
znaczenia”lubnpodstawowaperspektywa”
,wokółktórejspołecznośćorganizuje
3Podczaspracy,któratrwadługo,pojawiasiępokusa,byuwzględniaćnowowydaneksiążki
iartykuły,bydodaćświeżedane.Pozakilkomawyjątkamitrzymałamsięjednakautorówipozycjijuż
klasycznych,natomiasttam,gdzietobyłomożliwe,uzupełniałamswojeanalizynowszymidanymi.
4
É.Durkheim,Elementarneformyżyciareligijnego.SystemtotemicznywAustralii,przeł0A.Za-
drożyńska,red.nauk.E.Tarkowska,PaństwoweWydawnictwoNaukowe,Warszawa1990,s.41.
5M.Weber,Gospodarkaispołeczeństwo.Zaryssocjologiirozumiejącej,przeł.D.Lachowska,
Warszawa:WydawnictwoNaukowePWN2002,s.318.
