Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
miotupoznaniawnauce,pozwalauniknąćpowierzchownychrozważań,któreniesięgają
doźródełkonstytuowaniasięwiedzyiniezdolnychdowyjaśnieniazjawiskcharakteryzu-
jącychpoznanie16.Opodmiociepoznaniamożemywypowiadaćsięnagrunciefilozofii
nauki,antropologiifilozoficznej,filozofiiumysłuiepistemologii.Wprezentowanejpracy
będęsięgłównieporuszaćwobszarzeantropologiifilozoficznejiodnosićsiędojejosią-
gnięćizałożeń.Antropologiafilozoficznabędziestanowićtakżekryterium,punktodnie-
sieniawchwilach,wktórychbędębadaćtreścizaczerpniętezinnychdziedzin.Należądo
nichfizyka,biologia,neurologia,psychologia,socjologia,pedagogika.Zobszarufilozofii
naukipojawiąsiędociekaniadotycząceźródełpodmiotupoznaniawnauce,kierunkujego
zmianikonsekwencjidlajejwybranychobszarów,wtymnaukokulturzefizycznej.
Analizapodmiotupoznaniapozwalanawskazaniejegoantropologicznychpodstawiod-
tworzenieróżnegorodzajukoncepcjiprocesupoznawaniaprzezczłowieka,świataze-
wnętrznegoisamegosiebie.Wprezentowanejpracyszczególnąuwagępoświęcęrefleksji
nadludzkimciałemijegoroliwkształtowaniudoświadczeniawewnętrznego,percepcji
subiektywnychtreściowegodoświadczenia,atakżewkształtowaniutożsamościczło-
wieka.
Filozofianaukiwyrasta,jakpodkreślaAlinaMotycka,ztradycjifilozofiiempiry-
styczno-pozytywistycznejiodchodzenieodnindukcjonistycznegowizerunkuuczonego”,
jakomodelupodmiotupoznanianaukowegojestdzisiajmożliwedziękiobecnościwfilo-
zofiitakżeinnychwizjiczłowiekainaturyjegopoznania17.WswoichrozważaniachMo-
tyckapowołujesięnamatematykęijejteorięnpojęciagrupy”orazosiągnięciapsycholo-
gówgłębiwrazzkoncepcjąnieświadomościzbiorowej.Motyckazauważatakże,żesama
naukadostarczatreściniepozwalającychnautrzymaniemodelupodmiotupoznaniajako
biernegoianalizującegodostępnemufakty18.
Uważam,żezmianywnauceuzasadniająpotrzebęrekonstrukcjipodmiotupozna-
niaijegomożliwościepistemicznychdopuszczającychinneniżracjonalnewładzepo-
znawcze(intuicja,emocje,wrażeniakinestetyczne,wyobraźnia,wiara)orazinnerole
cielesności.Ciałoprzestajejużbyćjedynieoderwanymodnja”-aparatempośredniczą-
cymwpostrzeganiufaktówzewnętrznych,niezbędnymmechanizmem,któryunosiswoją
kluczowądlapoznaniaczęść,czyligłowę.Ciałostajesięzintegrowanympolemzjednej
stronyautonomicznymwobecsamegonja”obdarzonymzdolnościąbudowaniaprzestrze-
niinaznaczaniajejswoimiatrybutami,zdrugiejstronyjestźródłemdoświadczeniawe-
wnętrznego,któregokoncepcjajestwykorzystywanaprzezfenomenologówdokonstruk-
cjiprocesurozwojupercepcjisiebie,autorefleksjinaddostępnymidanymiiichwpływem
napoczucietożsamości.
Filozoficznekoncepcjenaukiulegajązmianom.Procestenzachodziniebezpowo-
du,bowiemjakzauważaKarlPopper,rozwójnaukijestparadygmatyczny,awięcprze-
wrotowy,rewolucyjny,niekumulacyjnyinieewolucyjny.Okresypanowaniaposzczegól-
nychparadygmatówprzerywanekryzysami19.Właśniefaktistnieniakryzysówprzeja-
16M.Czarnocka,Podmiotpoznaniaanauka,UWr,Wrocław2003,s.30.
17A.Motycka,Rozumiintuicjawnauce.Zbiórrozprawiszkicówfilozoficznych,ENETEIA,Warszawa
2005,s.185.
18Autorkawymieniaosiągnięciafizykikwantowej,którepodważajądotychczasowąwizjęroliobserwatora
iobiektubadanego.Zakładainnąontologięprocesówfizycznych(naprzykładzrywazichniepodwa-
żalnądotejporyciągłością).Tamże.
19K.Popper,Mitschematupojęciowego.Wobronienaukiiracjonalności,tłum.B.Chwedeńczuk,Książ-
kaiWiedza,Warszawa1997,s.27.ThomasKuhnwswojejpracyStrukturarewolucjinaukowych,tak-
żeopisujekoncepcjęrozwojunauki,którajestujmowanajakoodmiennaodwizjiKarlaPoppera.Jedna
zróżnicpoleganaodrzuceniuprzezKuhnauniwersalnychwartościpoznawczych,każdanowateoria
14