Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
2.Najważniejszeipodstawoweregulacjedotycząceniewolników,któreznalazłysię
wlexIulia,dotycząkwestiiprawnokarnejodpowiedzialnościniewolnikówzazłamanie
sankcjonowanychprzezustawęnorm.Rozpatrująckwestię,należyprzedewszystkim
wykazaćnatledostępnychnamźródełistnienietakiejodpowiedzialności.
2.1.Wykazanieistnieniaodpowiedzialnościniewolnikówzanaruszenieprzepisówlex
Iulianiejestsprawąprostą,którąmożnabyrozstrzygnąćapriori,odnoszącsiętylkodo
ogólnejwiedzydotyczącejpenalizacjiichzachowań.Rzymskieprawokarneniezawsze
swoimzasięgiemobejmowałoservi.Dorozstrzygnięciategoproblemubędziepotrzebna
analizakilkufragmentówzamieszczonychwDigestachiKodeksiejustyniańskim.
Macerprzekazujeinformacjęnatematmożliwościzabiciaprzezmężacudzołożnika
złapanegozżoną,jeżeliprzestępcaspełniałktórąśzwymienionychprzezniegoprze-
słanek,międzyinnymijeślibyłniewolnikiem2.Dostrzegamytutajpewnąformęodpo-
wiedzialności,jednakbrakprocesukarnegoniepozwalanaprzyjęciewtymwypadku
istnieniaodpowiedzialnościkarnejsensustricto.
WymownywydajesiętutajtekstPapiniana:Interliberastantumpersonasadulte-
riumstuprumvepassaslexIulialocumhabet3.Fragmenttenprzemawiazaistnieniem
ograniczeniakaralnościzaczynyniedozwoloneprzezustawętylkodoosóbwolnych.
Analizującjednakinneźródłapochodząceodjurystówrzymskich,możnadojśćdocał-
kowicieodmiennegowniosku.Pewnewskazówkidajenamlekturakonstytucjicesarzy
DioklecjanaiMaksymiana4.Wniejto,analizującdopuszczalnośćpodniesieniaekscep-
cjiprzedawnieniaprzezoskarżonegowprocesieocudzołóstwoAleksandra,stwierdza
siękoniecznośćzbadaniajegostatuslibertatis.Konstytucjaumożliwiałaodmowętego
zarzutuiukaraniawinnegosankcjąprzewidzianąprzezustawę,jeśliokazałobysię,że
jestonniewolnikiem.Pozwalałobytoprzyjąćpenalizacjęprzestępstwacudzołóstwa
dokonanegoprzezservi.NajważniejszetutajjednakprzekazyUlpiana.Analizując
zasadytorturowania,dwarazymówiononiewolnikachoskarżonychocudzołóstwo5.
2D.48.5.25(24).Macerlibroprimopublicorum.pr.Maritoquoqueadulterumuxorissuaeoccidereper-
mittitur,sednonquemlibet,utpatri:namhaclegecavetur,utliceatvirodeprehensumdomisuae(nonetiam
soceri)inadulteriouxorisoccidereeum,quilenofueritquiveartemludicramantefeceritinscaenamsaltandi
cantandivecausaprodieritiudiciovepublicodamnatusnequeinintegrumrestitutuserit,quivelibertuseius
maritiuxorisve,patrismatris,filiifiliaeutriuseorumfuerit(necinterest,propriuscuiuseorumancumalio
communisfuerit)quiveservuserit.
3D.48.5.6.
4C.9.9.25.ImperatoresDiocletianus,Maximianus.QuoniamAlexandrum,quiincrimenvocatur,etiam
praescriptionemessepollicitumeonomine,quodaccusatoruxorempostcomprehensumadulteriumpenesse
habuissevideatur,etdestatusuoagerenuncvelleperspeximus,itaordoquaestionisdirimendusvidetur,ut
inprimisquidemdestatuAlexandriquaeratur,itaut,sieumliberumesseadhibitaaudientiadeprehenderis,
praescriptioniseiobiciendaefaciaspotestatem:sinveroeundemservumessecognoveris,remotispraescrip-
tionisimpedimentisinadulteriumcrimenprotinusdebebisinquirereac,sieumdetectumineoflagitioesse
perspexeris,poenamdecernere,quaminadulteriicrimenlegumsanctiostatuit.*DIOCL.ETMAXIM.AA.
ETCC.CRISPINO.*<A293D.VK.SEPT.AA.CONSS.>
5D.48.5.28(27).Ulpianuslibrotertiodeadulteries.pr.Sipostulaveritaccusator,utquaestiohabeatur
deservoadulteriiaccusato,sivevoluitipseinteressesivenoluit,iubentiudiceseumservumaestimari,etubi
aestimaverint,tantampecuniametalterumtantumeum,quinomeneiusservidetulerit,eiadquemeares
pertinetdareiubebunt.
D.48.5.28(27).16.Notandumest,quodcapitequidemnovocavetur,siservusadulteriiaccuseturetaccu-
satorquaestionemineohaberivelit,duplumpretiumdominopraestarilexiubet,athicsimplum.