Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
17
Wkońcuwosobnymtytuledotyczącymprocesukarnegoznajdujemyopiniętegoju-
rysty,wktórejstwierdza:Servosquoqueadulteriiposseaccusarinulladubitatioest6.
Powyższefragmentystojąjednakwjawnejsprzecznościzomówionymnapocząt-
kutegowywodutekstemPapiniana.NiezauważyłtegodysonansuPálCsillag,który
wswojejksiążceTheAugustanLawsonfamilyrelations7pisze:AccordingtotheLex
Iuliadeadulteriis,bothadulteriumandstuprumwereconcievableonlyamongfreeborn
persons,poczymkilkastrondalejzaUlpianemwspominaoniewolnikach,którzyzo-
stalioskarżeniocudzołóstwo.Wcelurozstrzygnięciategoproblemumuszęsięodnieść
docałegofragmentutegojurystyprzekazanegonamwrazzpodanymwyżejstwierdze-
niem8.Piszewięcon,żewprzypadkuniewolnicmamiejsceodpowiedzialnośćwyłącz-
niecywilna,przedewszystkimwedługlexAquilia,aletakżeipretorskiejskargiactio
deservocorrupto.Wszystkieonemiałycharakterodpowiedzialnoścideliktowejibyły
skierowaneprzeciwkoosobiewolnej,którawyrządziłaszkodęwłaścicielowirzeczy,
wtymwypadkuniewolnicy.Wynikałobyztego,żenierządzniewolnicądokonanyprzez
osobęwolnąrodziłtylkozobowiązaniedonaprawieniawynikłejztegotytułuszkody
jejwłaścicielowi.Dodatkowo,cowynikałozcharakterutychskarg,odpowiedzialność
tapowstawałatylkowtedy,kiedystosunektakiobniżałwartośćniewolnicyalbobył
wjakikolwiekinnysposóbskierowanyprzeciwkojejpanu,comożnawprostwyczytać
wtekściezamieszczonymwSentencjachPaulusa9.Wkońcunależystwierdzić,żeusta-
wamiałachronićzwiązkimałżeńskieicnotęobywatelekrzymskich,nietylkożonatych.
Zprzekazówwynika,żezaadulteriummożnabyłoodpowiadaćtylkowtedy,gdyczyn
popełnionozkobietąpozostającąwiustummatrimonium,zasturpumzaś,jeślidoszło
dostosunkuzobywatelkąbędącąpanną10,wdowąlubnawetoczympiszeModestyn,
zchłopcem11.LexIulianieprzewidywaławięcjakiejkolwiekochronyniewolnicani
związkówniewolniczych(contubernium),niemającychzresztąprawnegocharakteru.
NatosamowskazujefragmentkonstytucjiDioklecjanaiMaksymiana12,którystwier-
dza:obviolatumcontuberniumadulteriiaccusarenonpossunt.SłuszniewięcThomas
A.J.McGinn,wswojejksiążceProstitution,Sexuality,andtheLawInAncientRome13,
zaliczaniewolnicedokobiet,zktórymiRzymianiemoglibezprzeszkódutrzymywać
relacjeseksualne,niebojącsięoskarżeńocudzołóstwolubstuprum.Biorącpoduwagę
powyższeustalenia,należystwierdzić,żePapinian,mówiącozastosowaniuustawywy-
łączniedoosóbwolnych,musiałmiećnamyśliosobę,zktórątakieprzestępstwomogło
6D.48.2.5.
7P.Csillag,TheAugustianLawsonFamilyRelations,Budapest1976,s.179,194.
8D.48.5.6.pr.InterliberastantumpersonasadulteriumstuprumvepassaslexIulialocumhabet.Quod
autemadservaspertinet,etlegisAquiliaeactiofaciletenebitetiniuriarumquoquecompetitneceritdene-
gandapraetoriaquoqueactiodeservocorrupto:necpropterpluresactionesparcendumeritinhuiusmodi
criminereo.
9PS.2.26.16.Ancillarumsanestuprum,nisideterioresfiant,autpereasaddominamadfectet,citra
noxamhabetur.
10D.48.5.6.1.Lexstuprumetadulteriumpromiscuietkataxrystikwteronappellat.Sedproprieadulterium
innuptacommittitur,propterpartumexalteroconceptumcompositonomine:stuprumveroinvirginemvi-
duamvecommittitur,quodGraecifvoranappellant.
11D.48.5.35(34).1Adulteriuminnuptaadmittitur:stupruminviduavelvirginevelpuerocommittitur.
12C.9.9.23.
13T.A.J.McGinn,Prostitution,Sexuality,andtheLawInAncientRome,NewYork–Oxford1998,
s.144.