Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
zostaćpopełnione.Należałobywtakimwypadkuprzetłumaczyćzwrotinterliberastan-
tumpersonasjako„tylkowobecosóbwolnych”.Ustawamiaławięczastosowanietyl-
kowstosunkudoadulteriumalbostuprumpopełnionegozosobąpozostającąwstanie
wolnym.Wydajesięwięc,żeniewolnicypłcimęskiejmogliodpowiadaćzacudzołóstwo
popełnionezkobietąpozostającąwiustummatrimonium.Niewolnicezaśnieodpowia-
daływogóle,napodstawieustawy,jakrównieżosobywolnedopuszczającesięznimi
nierządu.Rozwiązanietowydajesięlepszedlasamychniewolnic,którebyłycałko-
wiciepodporządkowaneswoimpanom,takżeiwsferzeseksualności.Skądwzięłasię
takaróżnicawsytuacjiniewolników?Możesiętowiązaćprzedewszystkimzwzorem
rzymskiejmałżonki,cnotliwejkobiety,któraniemogłapozwolićsobienajakikolwiek
stosunekpozamałżeński,takżezniewolnikiem.Dodatkowoważnymargumentemprze-
mawiającymzatakąregulacjąmusiałabyćmożliwośćurodzeniaprzezżonęnieślubne-
godziecka.Zagrożenietonieistniałowprzypadkumałżonkauprawiającegonierząd
zniewolnicą.
2.2.Wiedzącwięc,żeniewolnicymogliodpowiadaćnapodstawieustawy,należysięza-
stanowić,wjakisposóbodpowiadali,jakwyglądałichprocesijakiegroziłyimsankcje.
Ulpianpodaje,żeniemógłoskarżyćniewolnika,ktoniemógłoskarżyćosobywolnej14.
Osobyuprawnionedowszczęciapostępowaniabyływięctesame,cowwypadkuinnych
oskarżonych.Niewolnikmiałmożliwośćobrony,jakjednakpodajeMarcianus,musiała
byćonarealizowanaalboprzezprokuratorawynajętegoprzezjegopana,alboprzez
samegopana15.Możnabyzauważyćwtejinstytucjiprzejawhumanitaryzmu.Łatwojed-
nakdojśćdowniosku,żemożliwośćtaprzysługiwaławłaścicielowizainteresowanemu
ochronąswojejwłasnościijeślimamytutajdoczynieniazhumanitaryzmem,toraczej
tylkozperspektywyniewinnegoniewolnika,którymógłuniknąćwtensposóbskazania
zaprzestępstwo,któregoniepopełnił.Wkonsekwencjiniewolnikpozostawałbezobro-
nywsytuacji,wktórejwłaścicielniebyłniązainteresowany.
ZtekstuUlpiana16dowiadujemysięowynikającejzreskryptucesarzaMarka
Aureliuszamożliwościukaranianiewolnikatylkowmiejscupopełnieniaczynuoraz
brakumożliwościżądaniaprzezwłaścicielajegopowrotu.Wkonsekwencjipozwala-
łotobronićoskarżonegotylkonaterenieprowincji,wktórejdopuściłsięczynuza-
bronionego.Byłobytowięcodstępstwoodzasadyactorsequiturforumreizapewne
spowodowaneproblemamizustaleniemmiejscazamieszkanianiewolnika.Ponieważ
informacjatajestdośćskąpa,apodanakonstytucjapochodziodcesarzażyjącego200
latpouchwaleniulexIulia,niewiadomo,czycesarzzatwierdzałtylkojużwcześniej
istniejącąregulację,czyteżwprowadzałnową.Możemytylkopodejrzewać,żeobowią-
14D.48.2.5.Ulpianuslibrotertiodeadulteries.Servosquoqueadulteriiposseaccusarinulladubitatio
est:sedquiprohibenturadulteriiliberoshominesaccusare,idemservosquoqueprohibebuntur.Sedexres-
criptodiviMarcietiamadversuspropriumservumaccusationeminstitueredominuspotest.Posthocigitur
rescriptumaccusandinecessitasincumbetdominoservumsuum:ceterumiustemuliernuptapraescriptione
utetur.
15D.48.1.11.Maecianuslibrodecimodeiudiciispublicis.Servusperprocuratoremdominiaequeacper
dominumdefendipotest.
16D.48.2.7.4.Ulpianuslibroseptimodeofficioproconsulis.Idemimperatorrescripsitservosibipunien-
dos,ubideliquissearguantur,dominumqueeorum,siveliteosdefendere,nonposserevocareinprovinciam
suam,sedibioporteredefendere,ubideliquerint.
