Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
Ulpianmówiłwięconiewolnikachobupłcinależącychdostron,wstosunkudoktó-
rychjestprowadzoneśledztwo,orazdoichrodziców,podwarunkiemżestronytemia-
łyichwposiadaniu.DodajeontakżewzmiankęoreskrypciecesarzaHadriana,który
wprowadzałmożliwośćtorturowanianiewolnikówosóbtrzecich,dziękiczemumożemy
wykluczyćistnienietakiejregulacjizaczasówAugusta.Potwierdzatotakżekonstytu-
cjaJustynianaprzekazananamwDigestach,wktórejcesarzstwierdza,żewdawnym
ustawodawstwiemożnabyłopoddaćtorturomniewolnikównależącychdożonyimę-
ża,procesującychsię,atakżetychbędącychwłasnościąichrodziców26.Trzebatakże
przywołaćtekstkonstytucjiKarakalli27,wktórejjestmowaotorturowaniunażądanie
mężaniewolnikówobupłcinależącychdożonyijejojca,dodająctutaj,żeojciec
musibyćojcemprawnym(iusti).Niechodziłobywięcoojcanaturalnego,wraziegdy-
byżonaweszłapodwładzęinnegoprzezadopcjęlubzostałaemancypowana.Ulpian
stwierdzałtakżemożliwośćtorturowanianiewolnika,naktórymoskarżonymiałużyt-
kowaniewdobrejwierze28.Konsekwencjątegojestdopuszczeniequaestiowstosunku
doniewolnikówbędącychwłasnościąosóbtrzecich,podwarunkiempozostawaniaich
wużytkowaniuoskarżonego.
Zpowyższychustaleńwynika,żemożnabyłoprzesłuchiwaćniewolnikówtakże
wprocesietoczącymsięprzeciwkoichwłaścicielom,cobyłowyjątkiemodogólnych
zasadrzymskiegopostępowaniakarnego29.Źródławskazują,żewwypadkuoskarżenia
ocudzołóstwoprzedewszystkimchodziłooprzesłuchanieniewolnikówoskarżonejko-
biety.PrzyczynątegomogłabyćwszechobecnośćserviwżyciuprywatnymRzymian,
wskutekczegobyłytoosobynajlepiejwnimzorientowaneiposiadającedużąwiedzę
najegotemat.Musiałbyćtowięcprostyiskutecznysposóbudowodnieniacudzołó-
stwa,nacowskazujemiędzyinnymikonstytucjaAleksandraSewera30.Cesarzuspokajał
26C.9.9.35.ImperatorJustinianus.Libertatemservorum,quiaddominiumpertinentuxorisvelmariti
velparentiumeorum,repudiomissoproptersuspicionemcriminisadulterii,legumconditoresintraduorum
mensumspatiumpostmissionemrepudiinumerandumsuspendidefiniuntproptertormentorumquaestionem,
siopusexegerit,eisimponendam.
1.Sinverouxormatrimoniosubpraefatomododissolutorebushumanisexemptafuerit,nihildetempore,
quousqueservoseosproptermemoratamcausampermaneredeceat,adiciunt.
2.Nobisveronecessariumessevideturcertumtempusetiaminhoccasustatuerepropterdotisquaestio-
nem,utruminlucrummaritocedatanheredibusmulierisrestituatur.
3.Sancimusitaqueduosetiammensespostmortemmulierisservari,utintraeosantedictiserviperma-
neantetfacultatemmaritushabeatprobationesadulteriipereospraestare:transactoveromemoratotempore
licentiamhabereheredemmulierislibertatemeisimponere,nisiperculpameiusmaritusprohibitusfuerit
causamadulterii,ipsevidelicetimminens,exercere.*IUST.A.IOHANNIPP
.*<A532D.VK.NOV
.CON-
STANTINOPOLIPOSTCONSULATUMLAMPADIIETORESTISVV
.CC.ANNOSECUNDO.>
27C.9.9.3ImperatorAntoninus.VerbalegisIuliaedeadulteriiscoercendis,sedetiamsententiaperquaes-
tionemquoqueservorumsiveancillarumcrimenadmissumprobarivolentisadearumtantumpersonarum
servoseireiexhibendospertinet,dequibusspecialitercomprehendit,idestmulierisetpatriseius,nonnatu-
ralis,sediustidumtaxat,quosintrasexagesimumdiemexdissolutionematrimoniinumerandummanumitti
veldistrahiprohibetetquorumdominiscaveripraecipit,sidefunctifuerintinquaestionevelfactideteri-
ores,secutaabsolutione.*ANT.A.IULIANO.*<A213PP.XVK.AUG.ANTONINOAIIIIETBALBINO
CONSS.>
28D.48.28(27).8iD.48.28(27).9.
29D.48.18.1.13.Ulpianuslibrooctavodeofficioproconsulis.Siservusadhoceritmanumissus,netor-
queatur,dummodoincaputdomininontorqueatur,posseeumtorqueridivusPiusrescripsit.
30C9.9.6.1.Etquiconfiditaccusationi,calumniaenotamtimerenondebet:namadprobationemsceleris
diviparentesmeiquaestionemdemancipiiseodemmodohaberipermiserunt,quosiiuremaritiageretur.*