Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
nościnaniewolnikuipojedynczejwłasności.Przyjęcietakiegotłumaczeniapozwala
wspójnyilogicznysposóbwytłumaczyćznaczeniecałegofragmentu.Ulpianstwier-
dzał,jaknależypostępowaćwprzypadkuosoby,któraposiadałatakieprawarzeczo-
we,jakwspółwłasnośćiużytkowanienapoddanymtorturomniewolniku.Wpierwszym
więcprzypadkunależałokonfiskowaćpartem,czylinależącądotejosobyczęśćwspół-
własności,czegokonsekwencjąmusiałobyćwejściepaństwawjejsytuacjęprawnąjako
współwłaściciela.WdrugimprzypadkuUlpianwyróżniałdwiesytuacje:wpierwszej
osoba,którejniewolnikatorturowano,miałananimnudamproprietam,bezprawaużyt-
kowania;wdrugiejosobatamiałaprawoużytkowaniawstosunkudoniewolnika,ale
bezprawawłasności.Państwomiałotutajodpowiedniokonfiskowaćnudamproprietam
alboprawoużytkowania.Wdalszejczęścitegofragmentujurystapodałbardzoważną
informacjędotyczącąpowodów,dlaktórychwprowadzonotegotypuinstytucję.Miała
więconazagwarantowaćprawdomównośćniewolników,którzywwypadkujejbraku
moglibykłamaćzobawyprzedponiesieniemkaryzrąkswojegopana.Niecopóźniej
tensamautornadmienił,żenienależykonfiskowaćniewolnikówprzedpoddaniemich
torturom,copotwierdzarównieżtekstzamieszczonypowyżej,mówiącyoniewolnikach,
wstosunkudoktórychwykonanojużtortury37.Stwierdzałontakże,żeniemiałatutaj
żadnejwagitreśćichzeznań,mielionibyćkonfiskowani,nawetjeślibędąwszystkiemu
zaprzeczać38.Pozatymwspominałtakżeokoniecznościkonfiskatyniewolnikówoskar-
życielazpowoduistnieniadużegoryzykaskładaniaprzeznichfałszywychzeznańce-
lemotrzymaniaodpananagrody39.Instytucjakonfiskatpokazuje,żeOktawianAugust,
doskonalezdającsobiesprawęzwadliwościinstytucjitortur,oczymbyłamowawy-
żej,niepoprzestałnaograniczeniuliczbypoddawanychimniewolników,aledążyłdo
polepszeniaichskuteczności.PozaUlpianemopowyższejinstytucjiwspominałjesz-
czePapinian,twierdząc,żeniewolnicyoskarżonegopowinnibyćkonfiskowanitylko
wtedy,gdyoskarżonyzostałostatecznieskazany40.Jesttoregulacjapoczęścilogiczna,
którąmożnaargumentowaćpotrzebązabezpieczenianiewolnika,wraziegdybyjego
zeznaniadoprowadziłydoskazaniajegopana,któratoprzyczynaznikała,gdyzostałon
uniewinniony.Wsytuacji,wktórejoskarżonyzostałbyuniewinniony,ustawanakazuje
oszacowaćcałąwartośćniewolnika,gdybyzmarł,orazponadtoutraconekorzyści,jeśli-
byprzeżył,iwypłacenieichwłaścicielowisimplum.Niemamyzatoinformacjiocha-
rakterzekonfiskatyniewolnikówoskarżyciela,awszczególnościniewiemy,czybyła
onadokonywanatylkowwypadkuuniewinnieniaoskarżonego,czytakżejeślizostałon
skazany.
4.Wkonkluzjinależystwierdzić,żeniewolnicymogliodpowiadaćzacudzołóstwo,co
wydajesiędośćdobrzepotwierdzonewźródłach.Możnatakżedowieśćistnienia,wwy-
padkuprocesuocudzołóstwa,instytucjitortur,którejpodlegałniewolnikzarównooskar-
żony,jakitylkozwiązanyzoskarżonymluboskarżycielem.Ztąróżnicą,żewdrugim
37D.48.5.28(27).12.
38D.48.5.28(27).13.
39D.48.5.28(27).14.
40D.48.18.6.Papinianuslibrosecundodeadulteries.pr.Patrevelmaritodeadulterioagenteetpostu-
lantibusdeservisreiutquaestiohabeatur,siverecausaperoratatestibusprolatisabsolutiosecutafuerit,
mancipiorum,quaemortuasunt,aestimatiohabetur:secutaverodamnationequaesupersuntpublicantur.
1.Cumdefalsotestamentoquaeritur,hereditariiservipossunttorqueri.
