Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
stwa5,przejścienastronęwroga6,morderstwo7czyrozmaiteprzestępstwaobyczajowe8.
Czynywiążącesięznormamiprawaprywatnego,takiejakpsucieniewolnika(servi
corruptio9)czyzniewaga(inuiria10),niezaprzeczalniesązaliczanedodeliktów.
Tymniemniej,przyglądającsiękatalogowiprzestępstwprawapublicznegozamiesz-
czonemuwksięgach47i48DigestówJustyniańskich,owychsławnychlibriterribi-
les,spostrzegamyprzestępstwosilniezwiązanezobszaremprawaspadkowego,awięc
domenąwybitniecywilistyczną.Chodzioexpilatiohereditatis,przestępstwo,którego
nazwęBronisławSitektłumaczyjako„roztrwonieniespadku”11,adlaktóregobyćmoże
jeszczeodpowiedniejszymokreśleniembyłoby„splądrowanie”,„rozkradzenie”lub
„złupieniespadku”.Taostatniapropozycja,podobniebrzmiącawjęzykuczeskim(expi-
lare=[vy]loupit,ale:expilator=zlodej),pojawiasięwencyklopediiMilanaBartoška12.
Zkoleiliteraturaanglojęzyczna,chociażbytłumaczeniaDigestów,używaformyplun-
deringofanestate,czyli„splądrowaniespadku”13.Podstawowąjegoformąjestwykra-
dzeniemajątkuzespadkuleżącego(hereditasiacens14).
ExpilatiowszerszymkontekściestawiaBronisławSitek,wskazującwswoimarty-
kule,zatytułowanymApropositodelcrimenexpilatio15,naprzestępstwoplądrowanianie
tylkomajątkunależącegodospadkuleżącego,aletakżedomówpozostawionychprzez
osoby,któreudałysięnawojnę,trafiłydoniewolilubnawetwyjechałydopołożonych
pozamiastemposiadłościnaodpoczynek.Expilatiojakoszerszakategoriaobejmowało
wszelkieprzypadkitego,comożnabynazwać„plądrowaniemcudzegomajątku”.Było
toosobneprzestępstwoodcrimenexpilatiohereditatis16.
2.1.Jakzostałowskazane,okazjąumożliwiającąpopełnienieprzestępstwacrimenexpi-
latiohereditasbyłowystąpieniehereditasiacens.Zjawiskotoczęstomiałomiejsce,gdy
zmarłyniepozostawiłsuusheres,doktórejkategoriinależałyosobyznajdującesiępod
patriapotestaslubmanuszmarłego,ewentualnieniewolnikwyzwalanywtestamencie.
5W.Osuchowski,TheOriginsofProsecutingHighTreasoninRomanRepublic,„ArchivumIuridicum
Cracoviense”,t.11:1978,s.57–67.
6G.Kuleczka,Studianadrzymskimprawemwojskowym,Poznań1974.
7A.Stankiewicz,Usiłowaniezabójstwawprawieklasycznymrzymskim,„PrawoKanoniczne”,t.20:
1977,z.3–4,s.293–307.
8Por.przykładowoCriminaetmores.PrawokarneiobyczajewstarożytnymRzymie,red.M.Kuryło-
wicz,Lublin2001;Contralegesetbonosmores.PrzestępstwaobyczajowewstarożytnejGrecjiiRzymie,
red.H.Kowalski.M.Kuryłowicz,Lublin2005.
9R.Wojciechowski,Servicorruptiowklasycznymprawierzymskim,„ActaUniversitatisWratislaviensis.
Prawo”,1994,nr240,s.13–27.
10Iniuriawprawierzymskimjestpojęciemznacznieszerszymniżzniewaga,por.E.Polay,IniuriaTypes
inRomanLaw,Budapest1986.
11B.Sitek,Infamiawustawodawstwiecesarzyrzymskich,Olsztyn2003,s.159.
12M.Bartošek,Emcyklopedieřimskěhoprăva,Praha1981,s.151.
13PodobnieW.Litewski,Rzymskiproceskarny,Kraków2003,s.55.
14W.Osuchowski,Hereditasiacens.Poglądyjurydycznenaistotęspadkuleżącegowrzymskimprawie
klasycznymijustyniańskim[w:]KsięgaPamiątkowadlauczczeniapracynaukowejK.Przybyłowskiego,red.
W.Osuchowski,M.Sośniak,B.Walaszek,Kraków1964.
15B.Sitek,Apropositodelcrimenexpilatio,„Diritto@Storia.RivistaInternazionalediScienzeGiuri-
dicheeTradizioneRomana”,t.4:2005,publikacjaelektroniczna(http://www.dirittoestoria.it/4/Tradizione-
Romana/Sitek-Crimen-expilatio.htm).
16D.Lebs,DieKlagenkonkurrenzimrömischenRecht:ZurGeschichtederScheidungvonSchadenser-
satzundPrivatstrafe,Göttingen1972,s.158.
