Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
torowizhereditatispetitio,atenbyłzmuszonywydaćto,cozabrał24.Hereditatispetitio
byłatoskargaprawacywilnegoinrem,czyliskutecznawobeckażdego.Byłtoodpo-
wiednikreivindicatioodnośniedomajątkuspadkowego.
Odczasureskryptujedynąosobąuprawnionądoposiadaniaprzedmiotówspadko-
wych(cobyłowtymczasieuznanejużzaformęnabyciaspadku–proheredegestio)był
dziedzicprawacywilnegolubbonorumpossessor–osoba,którąwposiadaniemajątku
spadkowegowprowadziłpretor.Posiadaniegoprzezinneosoby(wyjąwszyoczywiście
legatariuszaczyfideikomisariusza,którychprawadomajątkubyłynależyciechronione)
byłouznawanezabezprawne.Majątekspadkowy,któregoniktnieobjął,byłzabierany
przezpaństwowdrodzevindicatiocaducarumistawałsięczęściąfiscus25.Ponadtojuż
odczasówHadrianapobonorumpossessiomogłosięzgłosićmiasto,wktórymmieszkał
zmarły.JakkolwiekdoczasówkonstytucjicesarzaLeonaz469r.n.e.miastaniemogły
byćdziedzicamiiuscivile26,toodpołowyIIw.byływprowadzanewposiadaniemajątku
spadkowego,cobyłorezultatemprzyznaniaimprawadofideicommissariahereditatis
petitionapodstawiesenatusconsultumApronianumz123r.n.e.27Wkrótcepóźniejupo-
wszechniłasiępraktykadopuszczaniamiastdobonorumpossessiopozmarłymwyzwo-
leńcu,anastępniepoobywateluzmarłymbezdziedzica28.
2.2.Przemianęprawnego,atakżespołecznegostosunkudoprzywłaszczenianienależ-
nychdóbrspadkowychzapoczątkowanąprzezHadrianawdziedzinieprawacywilnego
kontynuowałMarekAureliusz.Cesarztendoprowadziłdopenalizacjiexpilatio29.Mówi
otymprzekazzachowanywDigestachJustyniańskich:
D.47.19.1.Siquisalienamhereditatemexpilaverit,extraordinemsoletcoerceriperaccusationem
expilataehereditatis,sicutetorationediviMarcicavetur30.
Szczególnyprzypadekexpilatiohereditatisjestzwiązanyzodpowiedzialnościątu-
tora,falsusprocuratoraczywspółdziedzicazaroztrwonieniespadku31.Niniejszyfrag-
mentopisujesytuacjętutora,którywykradłczęśćspadkuswojemupupilowiprzedob-
jęciemswojejfunkcji:
D.26.10.3.5.Ulpianuslibro35Adedictum.Proindesipupillisubstantiamexpilavit,sedantequam
tutoresset,accusaridebetexpilataehereditatiscrimine,siminus,furti.
Ulpianwyrażałopinię,iżczynniestanowipodstawydoaccusatiosuspectitutoris,
gdyżmiałmiejsceprzedobjęciemprzeztutoraswychobowiązków.Rodziłonnatomiast
24M.Lemosse,Crimen,s.257.
25Ibidem,s.258.
26Por.P.K.Grabowski,Zdolnośćmunicipiumdonabyciaprawzespadku,Warszawa2008(nieopubliko-
wanapracamagisterskazłożonawarchiwumUniwersytetuKardynałaStefanaWyszyńskiego).
27F.LongchampsdeBérier,Oelastycznośćprawaspadkowego.Fideikomisuniwersalnywklasycznym
prawierzymskim,Warszawa2006,s.133.
28B.Biondi,Succesionetestamentariaedonazioni,Milano1955,s.126.
29D.Lebs,DieKlagenkonkurrenz,s.158;B.Sitek,Infamia,s.159.
30„Gdyktośplądrujespadeknależącysiędrugiemu,możebyćukaranyextraordinemnapodstawieac-
cusatioexpilatehereditatis,oczymstanowireskryptboskiegoMarka”.
31B.Sitek,Infamia,s.159.
