Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
31
odpowiedzialnośćztytułuaccusatioexpilataehereditatis.Przestępstwotobyłościgane
wyłącznienapodstawieskargi,niezaśzurzędu32.
Jakwidać,expilatiohereditasstanowiosobnąkategorięprzestępstw.Miałomiejsce
wtedy,gdydoszłodowykradzeniaprzedmiotównależącychdospadkuprzedjegoobję-
ciem,gdyżjużpoobjęciumiałyonenowegowłaściciela,któremuprzysługiwałoactio
furti.JakwskazujeBronisławSitek33,accusatioexpilataehereditatisniebyłoskargą
infamującą,copotwierdzafragmentKodeksuJustyniańskiego34.Widzimywtychcza-
sachtrzymożliwościreakcjinaobjęciespadkuprzezosobęnieuprawnioną:hereditatis
petitiolubinterdictumquorumbonorumzestronydziedzica,którychceobjąćspadek
lubwprowadzonegoprzezpretorabonorumpossessora,vindicatiocaducarumzestrony
fiscusa,obejmującegomajątek,którymniktsięniezainteresował,iwreszcieskargępra-
wakarnegoaccusatioexpilataehereditatis.
Rozpatrywaniesprawoexpilatiohereditatisnależałodokognicjiprefektamiasta
wRzymielubnamiestnikaprowincjiwprocesieextraordinem35.Wczasachpryncypa-
tuprocestakibyłnowościąimiałcechypostępowanianadzwyczajnegoodbywałsię
przedjednymorganem,wtymwypadkurzeczonyminamiestnikiemlubprefektem.
Jeżelichodzioproblemkaryzaexpilatio,tojestondosyćniejednoznaczny.Tytuł
19księgi47Digestówpoświeconyexpilatiohereditatisniezawierawzmiankiokarze.
WiesławLitewskiwskazywał,żepowszechnąpraktykąwcognitioextraordinembyła
swobodasędziegoworzekaniukary36.JakwskazujeOliviaF.Robinson,wprzestęp-
stwachpodobnychdokradzieży,ściganychwcognitioextraordinem,karyniebyłyzbyt
surowe37.Najprawdopodobniejkarąbyłowydaniezagrabionychrzeczyorazwielokrot-
nośćwartościzgrabionegospadku.Wykradającymajątekspadkowymogliliczyćrów-
nieżnaprzymusoweroboty,atakżenabanicję38.Zpewnościąbyłatokarałagodniejsza
niżwwypadkuplądrowania,niszczeniaigrabieniacudzegomieniazużyciemprzemo-
cy,zagrożonegozesłaniemnawyspę,infamiąikonfiskatąmienia,awskrajnychwy-
padkachkarąśmierci39.Ponieważexpilatiohereditatiswprzeciwieństwiedofurtumnie
pociągałozasobąinfamii,logicznejest,żebyłokaranełagodniejniżfurtum,aprzynaj-
mniejtakjakfurtumnecmanifestumdodwukrotnościwartościskradzionychrzeczy.
3.Expilatiohereditasjestwarteuwagijakorzadkiwrzymskimprawieklasycznym
przypadekprawnokarnejochronywłasności,dobrachronionegozazwyczajprzezprawo
cywilne40.Jestonotakże,obokkradzieżyzwierząthodowlanych(abigeatus),kradzieży
32W.Litewski,Rzymskiproces,s.55.
33B.Sitek,Infamia,s.159.
34C.2.11.12.Siteexpilassehereditatemsententiapraesidisconstitit,nonexeo,quodnonetaliatibi
poenainrogataest,furtiimprobiorisinfamiamevitasti(cyt.za:CorpusIurisCivilis,t.II,CodexIustinianus,
ed.P.Krueger,Berlin1907).
35D.47.19.3.MarcianuslibrosecundoPublicorumiudiciorum.DivusSeverusetAntoninusrescripserunt
electionemesse,utrumquisvelitcrimenexpilataehereditatisextraordinemapudpraefectumurbivelapud
praesidesagereanhereditatemapossessoribusiureordinariovindicare.
36W.Litewski,Rzymskiproces,s.55.
37O.F.Robinson,TheCriminalLawofAncientRome,Baltimore1995,s.27.
38Ibidem,s.27,użytetamexpilatoresmożejednakoznaczaćzarównoosobydokonująceexpilatiohere-
ditatis,jakizwykłegoexpilatio.
39B.Sitek,Apropositodelcrimenexpilatio.
40Por.T.Giaro,WłasnośćwRzymierepublikańskim,CPH,t.25:1973,z.2,s.231–148.