Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
napełniałopoczuciemdumyzprzynależnoścido„warstwy
myślącej”,atakżewiarąwmocwpływania
narzeczywistośćspołeczną33.Inteligencja,zajęta
snuciemopowieścio„narodowejwspólnocie”,zawsze
umieszczałasięwjejcentrum,wroliprzywódcówcałego
społeczeństwa.Wtymsensiereprodukowanyprzeznią
kanon„narodowejkultury”sprzyjał–niekiedywyraźnie
wbrewdeklaracjomtwórców–nieskończonemu
odtwarzaniubinarnegopodziałuna„oświecone”elity
i„ciemny”lud34.Widaćtobardzowyraźnie,gdy
przyjrzymysięinteligenckiejautopercpecji,tojest
zbiorowymwyobrażeniomiprzekonaniom,które
„arystokracjaumysłowa”żywiłanaswójwłasnytemat.
MagdalenaMicińskawswojejklasycznejpracy
Inteligencjanarozdrożach1864–1918
przedstawiarodzaj
„autostereotypupolskichelitumysłowychdrugiejpołowy
XIXwieku”.Wautoportretachmalowanychprzezwarstwę
inteligenckąniebrakujepatetycznychsłówibujnych
metafor:
Wodniesieniudocałejwarstwyijejzasłużonychreprezentantów
mnożąsięokreśleniatypu„mózgiserce”kraju,„kwiat
społeczeństwa”,„wielkizbiorniksiłżywotnychnarodu”,tytani,
którzy„myślądlanarodu”,„naturalniprzywódcyspołeczeństwa”,
ludzie„idącywpierwszychszeregachspołeczeństwapolskiego”,
„strażnicyczystościideałównarodowych”,„gwiazdy”,„pochodnie
przyświecającenieustanniepoczciwympracomludzkim”,
„pochodnienaszejwiedzy,naszegoumysłowegodorobku”,
„kapłaninauki”,„kapłaniświątyniduchowejnarodu”,
„siewcy”…35.
WprzytoczonychprzezMicińskąokreśleniachwidaćnie
tylkoprzeświadczenieowłasnejwyjątkowości.
Inteligencja–przekonanaocywilizacyjnymimaterialnym
zapóźnieniuresztyspołeczeństwa–czułasię
odpowiedzialnazalosypaństwainarodu,
zateraźniejszośćiprzyszłośćludziżyjącychwnędzy,
niewykształconych,pełnychirracjonalnychuprzedzeń
ilęków36.Mającpewien„szlachetny”pomysł
na„wspólnotę”,chciaławychowaćzgodnieznim
pozostałą,„nieoświeconą”częśćspołeczeństwa.Innymi
słowy,„postępowi”przedstawicielewarstw
„oświeconych”niezamykalisięw„inteligenckich
