Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
Wstęp
Typyderywacjirzeczownikówwjęzykubiałoruskim
Systemsłowotwórczyjęzykabiałoruskiegoostatnichdziesięciolecicharak-
teryzujesięwysokądynamiką:naobecnymetapierozwojusłowotwórstwawyko-
rzystywanesąwszystkiesposobytworzeniawyrazów,przyczymdonajbardziej
produktywnychnależysposóbmorfologiczny[por.C
HOMKO
2007:189,м
ачаЛаВа
2005а:170,Aнтанюк2003:320,ŁUKASZANIEC1999:156,ВараноВlч1997:295,
бм-92:125,ŚCIEBORA1983:549,юхо1981:4,GRZEGORCZYKOWA1979:18],także
wgwarach[DŁUGOSZ-KURCZABOWA,DUBISZ2001:336,SZCZEPANKOWSKA1998:83,
PLUSKOTA1988:108,DULEWICZOWA1976:11].
Wliteraturzebiałoruskiejpodpojęciemсловаўтваральныспосабrozumiana
jest„адз.нкаклас.ф.кацы.ўсловаўтварэнн.,якаяаб’ядноўваесловызадным
в.дамсловаўтваральнагааф.кса”[шуба1987:134].
Napłaszczyźniesynchroniiwbiałoruskichpracachjęzykoznawczychtrady-
cyjniewyróżnianesąnastępującesposobytworzeniawyrazów[шуба1987]:
1.Sposóbleksykalno-semantyczny(лекс.ка-семантычныспосаб)
Taktworzonesąwyrazypowstałewwynikustopniowegoprzekształceniase-
mantycznegoleksemu,por.гасц.нец‘droga’,гасц.нец‘prezent’;доўг‘dług’,доўг
‘zobowiązanie’;зайчык‘zajączek”,зайчыкpot.arch.‘białoruskajednostkamo-
netarna’;конь‘zwierzę’,конь‘przyrządgimnastyczny’;л.ст‘liść’,л.ст‘list’.
2.Sposóbmorfologiczno-syntaktyczny(марфолага-с.нтакс.чныспосаб)
Wtensposóbtworzonesąjednostkileksykalneprzezzmianęprzynależności
istniejącychwjęzykuwyrazówdoczęścimowy.Nowopowstałajednostkamoże
byćwynikiemnastępującychprocesów:
a)substantywacji(przejściadoklasyrzeczowników);dogrupytejnależą(1)
nazwyosobowe:дзяжурны(чакаў),лясн.чы(.шоўнапаляванне),маладыя(па-
жан.л.ся),працоўныя(адпачывал.),старыя(маўчал.),хворы(ляжаў);(2)naz-
wymiejscipomieszczeń:ардынатарская,бл.нная,настаўн.цкая,прыёмная,
сталовая,чайная;(3)nazwypłatnościfinansowych:камандз.ровачныя,кам-
пенсацыйныя,кватэрныя,пасцельныя,радыяцыйныя,(4)nazwyroślinidrzew:
аз.мыя,хваёвыя,яравыя;(5)nazwyniektórychproduktówspożywczychinapoi:
марожанае,п.рожнае,шампанскае;
b)adiektywacji(przejściadoklasyprzymiotników),por.арган.заваны(ча-
лавек),бл.скучыя(здольнасц.),пахучая(кветка),сыпучы(снег);
c)pronominalizacji(przejściadoklasyzaimków),por.адз.н(ёнстаяўкаля
аднагодома)‘нейк.’,дадзенаяпадзея(‘гэтаяпадзея’),цэлы(дзень)‘увесь
(дзень)’;
