Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
Wstęp
naprzekonaniu,żewjęzykunienależyodrzucaćtradycjiczasówsowieckich,która
miałaistotnywpływnawspółczesnysystemjęzykowy,wymagającyjedyniedo-
pracowania,uściślenianiektórychkwestiinormatywnych[por.снсбм:3-4].
A.A.Łukaszaniec[LUKAšANEC1998]wyróżniadwaetapyformowaniasięsys-
temusłowotwórczegowspółczesnegojęzykabiałoruskiego.Pierwszyznichobej-
mujeokresodlat50.dopierwszejpołowylat80.XXw.,drugi-oddrugiejpołowy
lat80.doczasównamwspółczesnych.Proponowanypodziałwiążesięzprzemia-
namispołecznyminaprzełomielat80.oraz90.,awyróżnioneetapycharakteryzuje
odmiennaspecyfikajęzykowa.
Wedługjęzykoznawcy[LUKAšANEC1998]okrespierwszycechujeuzupełnienie
zasobuleksykalnegojęzykabiałoruskiegoonowewyrazymotywowane,którepo-
wstałynabazierodzimychśrodkówsłowotwórczych.Wynikitegoprocesuzostały
opisanewwielupracachnaukowych,podręcznikach,gramatykachiporadnikach
językowych,apodsumowanewpracyL.SzakunaSłowotwórstwo[шакун1978].
Głównecechysystemusłowotwórczegotegookresutozwiększonyudziałwsystemie
językowymodczasownikowychnazwprocesówistanów(por.бракоўка,бурэнне,
марк.роўка)oraznominaloci(por.апаратная,дыспетчарская,насосная),wzrost
produktywnościsufiksówagentywnych(por.атамшчык,ракетчык)7iprefiksów
(por.анты-:антыгуман.зм;звыш-:звышгалактыка)
8
,ekspansjaderywatów
ujemnych(por.магpot.≤магн.тафон,мерсpot.≤мерседэс,на.ўpot.≤на.ўны,
прым.тыўpot.≤прым.тыўны,спецżarg.≤спецыял.ст,фанpot.≤фанатpot.,
фанатpot.≤фанатык),atakżenasilonyprocesaktywizacjielementówobco-
języcznych,zarównopodstaw(por..нтэрнэтчык,камп’ютаршчык),jakiforman-
tówsłowotwórczych(por.рэферэнт,секундант)[LUKAšANEC1998].
Dopołowylat80.obserwujemywięcinternacjonalizację(wszczególnościru-
syfikację)słowotwórstwabiałoruskiego,któraznalazłaswojeodbiciewwydanych
wówczaspracachleksykograficznych.Widzimytonaprzykładzienietylkosłow-
nikówrosyjsko-białoruskich,aletakżepolsko-białoruskich.Wopublikowanymna
7
NawysokąproduktywnośćformantówagentywnychzwróciłuwagęG.Nieszczymienko
[н
ещименко
2004],opisującwspółczesnetendencjerozwojowesłowotwórstwasłowiańskiego
(rosyjskiegoiczeskiego).Wynikibadańjęzykoznawcywskazująnaznacznywzrostwostat-
nimczasieliczbyosobowychnazwekspresywnych,częstoozabarwieniupejoratywnym(ros.
доноситель,запретитель,наводитель(порядка),очернитель,оскорбитель,потакатель
pot.)[нещименко2004:87-88].
8
WśródmęskichnazwosobowychT.Jucho[юхо1981]wyróżnia35parsufiksów,między
innymi:-ак:-ун(спявак-спявун),-ак:-чык(вазак-возчык),-ар:-льшчык(вудар-вудз.ль-
шчык),-ёр:-ёршчык(грымёр-грым.роўшчык),-льн.к:-льшчык(вязальн.к-вязальшчык),
-ец:-н.к:-шчык(пакупец-пакупн.к-пакупшчык).Wporównaniuzzasobemleksykalnym
językabiałoruskiegolat20.ubiegłegowiekumożnamówićowzrościeproduktywnościsufiksów
-ан,-ант,-атар,-ун,-н.к,-шчык,-ца[юхо1981:8-9,por.Горбачик1993:9,мамрак1977:
95].Opistzw.dubletówsłowotwórczychwgwarachbiałoruskichprzynosiinteresującyartykuł
P.Sciacki[сцяцко1978].
