Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
RozdziałI:Założeniateoretyczneł
syntetyczne—kształtowałyświadomośćnarodowąwzakresiewkładuizna-
czeniatejdzielnicywszerokorozumianyrozwójpaństwapolskiego.Waga
owychprzekazówbyłapodwójna—wpływałynietylkonaoglądprzeszło-
ściŚląska,aleteżinawizjejegoprzyszłości.Nawiązywaniewnarracjach
syntetycznychdobyporozbiorowejdosprawśląskich,akcentowaniepolskich
korzenitejkrainyczyteżukazywaniewjejdalszychlosachpolskichakcen-
tówmogłobyćodbieranejakoczytelnysygnał,iżziemietepowinnystać
sięczęściąodrodzonejwprzyszłościojczyzny
.Iodwrotnie,marginalizowanie
sprawzwiązanychztymobszarem,unikaniekwestiiodnoszącychsiędojego
identyfikacjipolityczno-narodowejświadczyłybyobrakudlaniegomiejsca
wprojektowanymmentalnieprzyszłympaństwiepolskim
17
.Możnawięczapy-
wiedzyhistorycznej.Poznań1983,s.305.WpóźniejszejpracyTopolskidlawspomnianych
uprzednioskładnikównarracjiprzyjąłnazwęDcałościnarracyjne”,pojęciezaśDobrazyhi-
storyczne”zarezerwowałjużtylkodlawyobrażeńewokowanychprzeztekstwczytelnikach:
D[ł]nieulegawszakżewątpliwości,żetekstprzekazywanyczytelnikowiniejesttylkosamym
tekstem.Poruszaon[ł]wyobraźnię,przezktórąwtokuczytaniaprzesuwająsięjakieś,mniej
czybardziejwizualizowane,tzn.mniejczybardziejdokładne,obrazy
.Nazywamjeobrazami
historycznymiiuznajęzaniezbędnyelementnarracjihistorycznej”.Idem:Jaksiępiszeiro‑
zumiehistorię.Tajemnicenarracjihistorycznej.Warszawa1996,s.132.Wydajesię,żewtym
ostatnimujęciuDobrazhistoryczny”jestbardziejzwiązanyzczytelnikiemijegowyobraźnią
niżzsamymtekstem.PonieważtrudnojednakbadaćDobrazyhistoryczne”powstałewwy-
obraźniczytelników(brakkutemumateriałuempirycznego),zaprzedmiotmojejanalizy
przyjęłamwięcDobrazy”zawartewtekstach,itraktujęjejakomniejlubbardziejświadomą
kreacjąautorską.Skądinądwydajesię,żetopóźniejszestanowiskoTopolskiegoznamionują
pewnenieścisłościiniekonsekwencje.Uczonyprzyjmujetubowiemdefactoistnieniedwóch
rodzajówobrazów—tych,któreDtworzy”samhistoryk(miałybyonebyćzawartewtekście),
itychzaistniałychwwyobraźniczytelnika(powstającychwwynikuoddziaływaniatychpierw-
szych,alewcaleniekoniecznieznimitożsamych):DPowstajeoczywiścieproblemzgodności
całościnarracyjnychpowstającychwtoku»produkowania«przezhistorykanarracjiztym,
codziejesięwwyobraźniczytelnika.Niesątonaogółjakościtesame,zczegohistoryk
musioczywiściezdawaćsobiesprawę.Niedotyczytarozbieżność,rzeczjasna,tzw
.czytelnika
popularnego.Historyktrafiazeswymi»obrazami«napewien,gotowyjużdoodbioruich,
grunt,czylinatrafianapewnefunkcjonującejużwświadomościodbiorcystrukturymyślo-
weiwizualizacje.Odmożliwościperswazyjnychcałościnarracyjnychjegoobrazówzależy
to,czyhistorykpotrafiobrazyaktualniefunkcjonującewświadomościodbiorcyzmienić,
czyteżtomusięnieudaje”.Ibidem,s.132—133[podkr.—D.M.-P.Jeżeliniezaznaczono
inaczej,wszelkiewyróżnieniawcytowanymtekściepochodzązoryginału.Zachowanoteż
oryginalnąpisownięzarównowzakresieortografii,jakiinterpunkcji].Pierwszeujęciejest
też,jaksięwydaje,bardziejzakorzenionewdotychczasowejtradycjirefleksjinadnarracją:
D
Wrozumieniupotocznymaktliterackijestjaknajbardziejtypowymaktemprzekazu:autor
przypomocysłowaprzekazujepublicznościobrazyimyśli,którezrodziłysięwjegoumyśle”.
R.Escarpit:Rewolucjaksiążki.[Przeł.J.Pański].Warszawa1969,s.48.Owcześniejszych
refleksjachnatematDobrazów”nagrunciepolskiejhistoriografiiimetodologiihistoriizob.
np.M.Handelsman:Historyka.Warszawa2010[1928],s.223—224.
17Wtymprzypadkutrzebateżwziąćpoduwagędziałalnośćzaborczejcenzury
,którą
zostałyobjęteniektóreprzynajmniejzomawianychprzezemniedzieł.Historykwięc—
